Urgenda geeft met 7-vinkjesproject 'het juiste zetje' naar boeren met natuur

Naast het kunstmestgebruik afbouwen gaan de boeren die meedoen aan het project bomen en landschapselementen aanplanten, meer weidegang toepassen, extensiveren, gewasbescherming minimaliseren en bodembeheer toepassen. Voor de tienjarige vergoeding van 1.000 euro per hectare per jaar moeten vijf vinkjes worden nagestreefd.

Bij de eerste groep van twintig deelnemers zitten zowel akkerbouwers als melkveehouders. Onder hen is melkveehouder Bart Berga in het Friese Terwispel. Hij ziet het aanbod van Urgenda als 'het juiste zetje' dat hij nodig had. 'Ik was al bezig met extensiveren en wilde meer samen met de natuur gaan boeren. Dit plan past daarom goed bij mij, maar het gaat wel verder dan wat ik eerst van plan was. Het vergt een andere manier van denken.'

Volgens Berga is rendabel blijven de grootste uitdaging voor de deelnemers. Hij werkt aan zijn plan van aanpak voor dit project. Onderdeel is de aanplant van voederhagen met onder meer meidoorn en esdoorn langs zijn weiden. 'De goede melkprijs op dit moment helpt mee om de kosten te dragen. Maar als die gaat zakken, dan wordt het lastiger', zegt de melkveehouder.

Akkerbouwer Hendrik Luth uit het Groningse Wedde heeft zich eveneens aangemeld voor het project. 'Wat is nou een leuke toekomst voor de sector? Je kunt beter mee laveren met de maatschappij dan deze als een vijand zien', verduidelijkt hij zijn motivatie.

Dat Urgenda tien jaar lang zekerheid biedt, maakt meedoen makkelijker, erkent Berga. 'Het beleid van de overheid is niet altijd zo betrouwbaar.' Luth noemt de premie van 1.000 euro per hectare die Urgenda biedt een 'leuke opstartvergoeding'. 'De overheid zou er een investeringsbijdrage bij kunnen doen. Bijvoorbeeld voor de aanschaf van een spotsprayer om het gebruik van gewasbescherming te verminderen. In de biologische sector bestaat zo'n subsidie al en het zou er ook moeten komen om gangbare akkerbouwers te steunen die willen verduurzamen.'

Geen kunstmest

Het kunstmestvinkje kan de melkveehouder al vanaf het begin bijschrijven. Dit is het derde jaar dat hij geen kunstmest gebruikt. Hij voedt zijn 45 hectare grasland jaarlijks met bokashi dat hij zelf maakt van voerresten, slib en resten uit de sloot en vaste mest.

'De eerste jaren zonder kunstmest zijn lastig om rond te krijgen. Maar nu zie ik dat de bodem zelf aan het werk gaat. Het wordt steeds beter. Er zijn minder gele vlekken. Het is een proces van de lange adem', merkt melkveehouder Berga.

Helemaal geen kunstmest meer gaat Luth wat te ver. 'Dat is wel erg weinig'. De akkerbouwer geeft zelf meer aandacht aan het extensiveren van teelten. Hij is daar zelf al mee bezig. Momenteel teelt hij op zo'n 70 hectare vooral aardappelen en bieten, maar hij zou dat graag vaker wisselen met gewassen die een meerwaarde bieden. 'Groot en intensief telen voor de export is nu het model. Zelf zou ik mij meer willen richten op goede en gezonde producten voor de eigen bevolking. Maar de omslag naar extensievere teelten of regeneratieve landbouw vraagt een forse investering.'

Best ingewikkeld

Het 7-vinkjesproject moet helpen bij het herstel van de groene en blauwe dooradering van Nederland, zegt Hanneke van Ormondt, directeur Landbouw en Biodiversiteit van Urgenda. 'Voor alle boeren zitten er één of twee vinkjes bij die echt wel ingewikkeld zijn om te behalen. Bijvoorbeeld de afbouw van kunstmest en het gebruik van chemie. Maar wij hopen dat ze over tien jaar zelf niet meer zonder willen.'

Urgenda begeleidt de deelnemers. Ze moeten zelf plannen opstellen waarmee ze de vinkjes willen halen. De vergoeding start bij aanvang. Twintig boeren hebben al een intentieverklaring getekend. 'Boeren maken hun eigen plannen. Die kunnen verschillen. Er doen akkerbouwers en melkveehouders mee en onderling verschillen ook de grondsoorten', legt Van Ormondt uit.

Ze ziet het project ook als een signaal naar de overheid. 'Langjarig beleid blijft uit. Ook de voorwaarden voor de ecoregeling veranderen continu.' Urgenda gaat daarom een langjarige relatie aan met de boeren. Van Ormondt: 'Wij vinden dat je voor maatschappelijke opgaven niet de rekening bij hen kunt leggen. Om een echte omslag te maken, is het nodig dat ze tien jaar vooruit kunnen kijken.'

De duurzaamheidsorganisatie betaalt de 800.000 euro die het reserveert voor het project – maximaal 30 hectare per boer – met donaties van particulieren en private fondsen. Bij eerdere campagnes, zoals 1.001 hectare kruidenrijk grasland die samen met LTO Nederland wordt georganiseerd, haakten later ook provincies en gemeenten aan. 'Dat hopen we nu weer', zegt de directeur Landbouw en Biodiversiteit van Urgenda.

Marketing voor zuivel

Melkveehouder Berga ziet nog een voordeel aan de deelname aan het 7-vinkjesproject: een extra marketingimpuls voor de melk, vla en yoghurt die hij met zijn vrouw Geertje produceert. Deze producten worden verkocht in hun eigen boerderijwinkel en door collega-boeren en horecazaken.

Hoewel hij er straks dichtbij zit, ziet Berga de stap naar biologisch niet zitten. 'Dat is geen ambitie. Dat brengt weer andere eigen kosten met zich mee, waardoor de prijzen in de winkel omhoog moeten.'