Rassenkeuze uien wordt sterk beïnvloed door verwerkers

Als teeltadviseur Luc Remijn van Delphy met een uienteler praat over de rassenkeuze, dan wil hij eerst weten waar de uien komen te staan en wat de plannen zijn voor de afzet. 'Voor het succes van de teelt speelt de grondsoort een belangrijke rol. Daarnaast bepaalt het moment van afleveren in hoeverre eigenschappen als spruitrust en hardheid meewegen.'

Remijn loopt al lang mee in de sector. Over de ontwikkeling van de veredeling merkt hij op dat de focus in de loop der jaren steeds meer is komen te liggen op kwaliteit. De teeltadviseur ziet daarin vooral de invloed van de verwerkers. 'Telers hebben oog voor productie en financiële opbrengsten. Verwerkers vinden de huidvastheid, de hardheid en ook het drogestofgehalte van de uien van groter belang.'

Als het gaat om ziektebestrijding, dan ziet Remijn dat de praktijk vraagt om rassen met toleranties voor ziekten als valse meeldauw en fusarium. Bij fusarium constateert hij voorlopig dat de meerwaarde van rassen met verminderde gevoeligheid nog niet meevalt. Voor valse meeldauw is met gerichte rassenkeuze de schimmelziekte beter beheersbaar te maken. 'Met sterkere rassen zijn langere spuitintervallen aan te houden. Nadeel is dat het zaaizaad nog erg duur is.'

Bij zaadbedrijf De Groot en Slot wordt voor de uienteelt onder meer gewerkt aan de veredeling van multitolerante rassen en rassen die goed opgewassen zijn tegen hitte en droogte. Bart Schriever, verkoopleider voor de Benelux, vertelt dat selecties met gecombineerde resistenties tegen zowel valse meeldauw als fusarium al in de pijplijn zitten.

Verder legt Schriever uit dat voor het sterker maken van uien tegen klimaatverandering genetica uit Zuid-Europese rassen wordt gebruikt. 'We proberen de gewenste eigenschappen in te kruisen in de Rijnsburger-types en hebben inmiddels twee rassen gele uien, Hytune en Hysinger, geïntroduceerd die beter bestand zijn tegen droogte.'

Aanleiding om dit veredelingsdoel ook op te pakken voor de teelt in Nederland was het droge jaar 2018. 'We hadden toen al enkele selecties beschikbaar vanuit andere landen met dezelfde problematiek. Van de rassen die droogtestress en hitte beter verdragen, is nu nog het nadeel dat ze niet jaarrond zijn te bewaren. Het is altijd een uitdaging om ook voor de uienteelt 'het schaap met de vijf poten' te vinden', vervolgt de verkoopleider.

Schriever ziet valse meeldauw en fusarium als knelpunten waarvoor genetische oplossingen mogelijk zijn. 'We hebben een aantal rassen met goede toleranties. Als het gaat om valse meeldauw, dan is naast de beschikbare chemie en de biologische oplossingen een sterke genetica zeker van meerwaarde om de ziekte beheersbaar te houden.'

Zoeken naar rassen die geschikt zijn voor specifieke teeltmethoden, zoals fertigatie of ruggenteelt, is volgens de verkoopleider geen veredelingsdoel op zich. Wel kijken de verkoopmanagers bij De Groot en Slot naar de prestaties van de eigen rassen in nieuwere teeltsystemen. Schriever: 'Bij fertigatie zien we dat rassen heel verschillend reageren. Naast hogere opbrengsten is er vaak ook een positief effect op de bewaarbaarheid. Voor telers die investeren in fertigatie is een goed rendement extra belangrijk. Met de juiste rassen profiteren ze optimaal van de teeltvoordelen.'

Naast opbrengsten, resistenties en bewaarkwaliteit noemt veredelaar Marc op 't Hof van Hazera Seeds ook vroege afrijping als veredelingsdoel voor zaaiuien. Op 't Hof is werkzaam op het veredelingsstation in het Zeeuwse Rilland en legt uit dat in het rassenassortiment nog ruimte is voor rassen die eerder kunnen worden geoogst. 'Vroeger oogsten, vanaf medio augustus, maakt de uienteelt flexibeler en geeft tegelijkertijd meer oogstzekerheid. Onze voorkeur gaat nu uit naar vroege rassen die ook goed te bewaren zijn.'

Teeltrisico's afdekken

Het streven naar oogstzekerheid sluit volgens Op 't Hof aan bij het afdekken van teeltrisico's door klimaatverandering. Hij verwijst naar meer hitte en droogte, maar ook naar de verschuiving van de uienteelt naar de zandgronden. Stressbestendigheid en robuustheid noemt hij belangrijke raseigenschappen. 'Wij zoeken dat binnen onze eigen veredelingslijnen onder meer in de Spaanse uientypes die minder daglengte nodig hebben dan de uien voor onze klimaatzone. Deze types doen het beter op droogtegevoelige gronden dankzij een sterker wortelgestel en geven stabielere producties.'

Klimaatbestendigheid en veredelen op betere kwaliteit met minder uitval ziet Op 't Hof als voorwaarden om de uienteelt richting de toekomst rendabeler en duurzamer te maken. Bovendien wordt de teelt door resistentieveredeling minder afhankelijk van chemie. Voor valse meeldauw heeft Hazera inmiddels enkele tolerante rassen beschikbaar, waaronder het ras Prospero. Veredelen op fusariumresistentie is uitdagender, stelt Op 't Hof. 'Deze weerstand zit op meerdere genen. We proberen geleidelijk het resistentieniveau te verhogen, maar van volledige resistentie is nog geen sprake.'

Vooruitdenken

Uienveredelaars moeten vijftien tot twintig jaar vooruitdenken, omdat de ui genetisch een complex gewas is en de veredeling veel tijd kost, zo is de ervaring van Op 't Hof. Als voorbeeld noemt hij veredeling tegen de bodemziekte pinkroot. 'Deze aantasting is in opkomst. De schade kan behoorlijk zijn, blijkt in onder meer Duitsland en de Verenigde Staten. In Nederland zijn de eerste symptomen ook al waargenomen. Zodra het nodig is, hopen we rassen beschikbaar te hebben die helpen de opbrengstderving te beperken.'

Als Remijn vanuit de praktijk vooruitkijkt naar de uienteelt over vijf tot tien jaar, dan wijst hij nog op de noodzaak van een goede natuurlijke spruitrust. De teeltadviseur van Delphy herinnert eraan dat de toelating van kiemremmer MH in Europa rond 2030 afloopt en dat verlenging geen zekerheid is. 'Nu spuit een uienteler standaard MH om flexibel te zijn in de afzet. Wanneer we dat middel kwijtraken, zijn we grotendeels afhankelijk van de genetische aanleg van rassen om zo lang mogelijk in kiemrust te blijven.'