'Om hulp vragen bij mentale problemen is geen teken van zwakte'

Er moet toch hulp zijn voor ons? Dat vroegen Hannie Vink en Karin Hendriks, boerinnen uit het zuiden van het land, zich los van elkaar af nadat hun echtgenoten suïcide pleegden. Via belangenorganisaties ZLTO en LLTB belandden ze bij Slachtofferhulp. Met drie andere boerinnen vormden ze de eerste lotgenotengroep voor suïcidenabestaanden in de agrarische sector.

Anny Ronnes, negentien jaar werkzaam bij Slachtofferhulp, begeleidde de lotgenotengroep gedurende zes bijeenkomsten. 'Het zouden er in eerste instantie drie zijn, allemaal online. Maar vanuit de groep kwam de vraag om ook live bij elkaar te komen.'

Ronnes kaartte het hoge aantal suïcides jaren geleden al aan bij haar werkgever, waar ze sinds 2011 lotgenotengroepen begeleidt. In deze groepen krijgen nabestaanden een vorm van begrip die ze elders niet vinden.

'Als boerinnen begrijp je elkaar op een manier zoals anderen dat niet kunnen', zegt Hendriks. 'Ook onder vrienden wordt het onderwerp al gauw opzijgeschoven. Je kunt je verhaal niet kwijt en dat maakt het zo moeilijk.' Vink sluit zich daarbij aan: 'Veel mensen vinden het allemaal lastig. De pijn als nabestaande tref je daardoor alleen bij lotgenoten. Je hoeft niks uit te leggen.'

Geen tijd om te rouwen

Wat specifiek in de agrarische sector een rol speelt, is dat er voor rouwen amper tijd is. Het bedrijf moet immers door, de zorg voor vee en gewassen kan niet stoppen. Zakelijk en privé lopen dwars door elkaar heen.

Een zware verantwoording, noemt Vink het. Zij bemoeide zich voorheen amper met de boerderij en werkt 32 uur per week buiten het bedrijf. 'Het is heel typerend voor de agrarische sector dat je het bedrijf voortzet, vooral voor de kinderen. Maar ineens staat het wel op mijn naam.'

Bij Hendriks was de situatie anders. Zij werkte altijd al volledig mee in het bedrijf dat zij met haar echtgenoot runde. Samen met haar dochter wil ze het sowieso voortzetten. Haar zoon heeft nog geen beslissing genomen over zijn toekomst in het bedrijf. 'Voor hem zit het nog heel diep wat er is gebeurd. Hij weet daardoor nog niet wat hij wil.'

Voor Vink kwam de zelfdoding van haar echtgenoot uit het niets. Hij had weliswaar in het verleden veel meegemaakt wat hem beïnvloedde, over zijn problemen deed hij luchtig. Hendriks had de suïcide van haar man wel zien aankomen. 'Hij had een moeilijk karakter. Ik heb veel hulp voor hem gezocht, maar zodra iemand naar iets persoonlijks vroeg, wilde hij niet langer praten.'

Taboe

Ronnes zegt dat ze bij Slachtofferhulp veel mensen tegenkomt in de agrarische sector met mentale zorgen. Toch rust er een taboe op praten over deze zorgen. Dat is zowel haar ervaring als die van de nabestaanden.

'Agrarisch ondernemers willen trots kunnen zijn op wat ze hebben gedaan. Als iets niet lukt, is dat heel moeilijk. Er heerst schaamte als je problemen niet in je eentje kunt oplossen. Boeren hebben een hoog zelfredzaamheidsgehalte', stelt Vink. 'En ondertussen zeggen ze allemaal dat het goed gaat met ze', vult Hendriks aan. Vink voegt toe: 'Niet praten, maar harder werken is de remedie voor veel boeren als ze in de shit zitten.'

Aan de bel trekken

Voor hun echtgenoten is het te laat, maar met hun verhaal hopen Vink en Hendriks te bereiken dat agrariërs die worstelen met problemen aan de bel trekken. Om hulp vragen is geen teken van zwakte, benadrukken ze.

'Mijn man zag de dood als enige oplossing voor zijn problemen. Pas na zijn overlijden kwam ik erachter dat er genoeg initiatieven zijn waar boeren kunnen aankloppen, zoals Taboer. Dat kende ik voorheen ook niet', vertelt Vink.

Alert zijn

De boerin roept ook de omgeving op om alert te zijn op het mentale welzijn van boeren. Je mag als erfbetreder je zorgen uitspreken naar de boer, als je denkt dat het niet goed gaat. 'Verwijs mensen door naar Taboer. Al kun je maar één zelfdoding voorkomen. Want geloof me, dit gun je echt niemand.'

Door de lotgenotengroep namen Vink en Hendriks de tijd om te rouwen. 'Door de groep en de gesprekken die je voert, word je eigenlijk gedwongen om te rouwen', zegt Vink. Ronnes herkent dat als begeleider: 'De focus ligt altijd op doorgaan.' Terwijl echt herstel dan nog niet plaatsvindt.

Erkenning

Uit wetenschappelijk onderzoek naar contact tussen lotgenoten blijkt dat deelnemers aan dergelijke groepen herkenning vinden. 'Herkenning leidt tot erkenning en erkenning leidt tot herstel', legt Ronnes uit.

Ook nu de groep niet meer bijeenkomt, zoeken de deelnemers troost bij elkaar. In een groepsapp vinden ze bij moeilijke momenten net even de erkenning die ze nodig hebben. Vink: 'We huilen met elkaar, maar lachen ook. We voelen elkaar aan omdat je dezelfde pijn ervaart.'