Eickhout (GL-PvdA): 'Openingszet nieuwe kabinet richting Brussel is gewoon dom'

Aan de vooravond van de verkiezingen lijkt Europa een ruk naar rechts te maken. De partijen rechts van de christendemocraten staan in veel peilingen op winst. Het baart Bas Eickhout, als kopman van de linkerflank, zorgen. 'Partijen als de PVV, Vox in Spanje en AfD in Duitsland lijken helemaal niet iets met Europa te willen, behalve dat ze Europa stom vinden. We weten vooral welke wetten ze niet willen, maar zelden wat ze wel willen.

Dit is symboolpolitiek. Als het dan straks niet lukt, kun je Brussel de schuld geven

Bas Eickhout, Europarlementariër en lijsttrekker voor GroenLinks-PvdA

'Terwijl, als je kijkt waar Europa voor staat, met een oorlog aan onze oostkant, onrust in het Midden-Oosten en onbetrouwbare Verenigde Staten, dan is duidelijk dat we als Europa de handen ineen moeten slaan en meer moeten samenwerken, ook economisch, om in deze onzekere wereld overheid te blijven.'

De Green Deal was het speerpunt van de afgelopen beleidsperiode. Is die deal geslaagd?

'De Green Deal is altijd een agenda voor onze toekomstige economie geweest, gericht op alle sectoren. Dat is best succesvol geweest op het gebied van klimaat en energie. Daar is de afgelopen jaren echt veel gebeurd. Rond 2022, 2023 was het de bedoeling dat de Green Deal-agenda naar de andere sectoren zou gaan, zoals de landbouw.

'Daar kwam veel verzet tegen en we kunnen concluderen dat er op het gebied van natuur en landbouw niet veel is gebeurd de afgelopen vijf jaar. Ik snap dat de beeldvorming anders is en dat het lijkt alsof er een wetspakket over de sector heen is uitgerold, maar als je puur naar de feiten kijkt, dan heeft?de Green Deal op het gebied van landbouw en natuur amper iets gedaan.'

Boeren missen het verdienvermogen in het beleid.

'Dat begrijp ik. Er is bij het opstellen van de Green Deal geen oog geweest voor de problemen met het verdienvermogen. Dat is nog steeds mijn kritiek op de Europese Commissie. Als jij als boer niet zeker bent van je verdienvermogen, dan is het een heel moeilijke boodschap als je wordt gevraagd jouw landbouwmodel te veranderen.'

Met als gevolg?

'Dan blijft er een subsidiesysteem over dat schaalvergroting aanwakkert. Hoe meer areaal, hoe meer steun. Het economisch model heeft dat in zich, omdat de winsten elders in de voedselketen belanden en amper voor de boer zijn.

'Het idee van de Green Deal is juist dat we rekening houden met klimaatextremen, minder pesticiden gaan gebruiken, een diversere en natuurinclusieve landbouw nastreven. Dat idee is tegengesteld aan de uitwerking van de economische prikkels. De boer wordt twee kanten op getrokken: door een economisch model richting schaalvergroting en met de Green Deal richting diversificatie. Ik begrijp heel goed dat die spanning leidt tot frustratie.'

Hoe zou u dat oplossen?

'Je moet dat in gezamenlijkheid aanpakken, met een pakket waarin de subsidies, het economisch model en de Green Deal dezelfde kant op bewegen en belonen. Dan hebben boeren voor lange termijn voorspelbaarheid en duidelijkheid, waar ze dat nu niet hebben.'

Boeren hebben veel kritiek op het handelsbeleid?

'Wij zijn kritisch op vrijhandelsakkoorden. Dat levert meestal leuks op voor de Duitse auto-industrie, waarvoor bijvoorbeeld de Nederlandse landbouw opengegooid moet worden. Dat functioneert niet. Door het Zuid-Amerikaanse Mercosurverdrag is het debat in veel landen aangewakkerd. We moeten kijken naar sectorale deals, niet naar algemene vrijhandelsdeals.'

Het nieuwe kabinet wil opnieuw onderhandelen in Brussel. Is dat kansrijk?

'Ik wil ervoor waken om te zeggen dat niets kan in Brussel, want dat is niet zo. Als je met een visie komt en die in Brussel neerlegt, dan zijn er heus mogelijkheden. Alleen, dit kabinet legt geen visie neer, zegt dat ze minder geld aan Brussel wil geven en een uitzonderingspositie wil op migratie, landbouw en natuur.

'Ze gaan de discussie die we de afgelopen vijftien jaar hebben gevoerd overdoen. Nu terugkomen op die eerdere afspraken is niet geloofwaardig. Brussel heeft ons jarenlang een uitzondering gegeven en vindt dat we nu eens aan de normen moeten gaan voldoen.'

Hoe kan het wel?

'Als Nederland had gezegd: 'wij zien de mestproblematiek en we willen Brussel tegemoetkomen, maar dan willen wij graag op natuurbeleid wat van Brussel zien', dan bied je een onderhandelingsmogelijkheid aan, waarbij er van alles kan. Maar dat doet deze regering niet. Het is overal 'nee', de hakken in het zand en 'Brussel is stom'. Ze willen iets van Brussel gedaan krijgen en dit is hun openingszet. Dat is, sorry dat ik het zeg, gewoon dom.

'Dit is geen serieuze poging van een nieuw kabinet om iets in Brussel voor elkaar te krijgen. Dit is symboolpolitiek. Als het dan straks niet lukt, kun je Brussel de schuld geven. Daar is niemand bij gebaat. Het wakkert het cynisme bij de kiezer aan, want er worden nu beloftes gedaan die niet waargemaakt worden. Boeren worden blij gemaakt met een dode mus.'

Wat worden de grote thema's de komende jaren?

'Voor de landbouw is dat het nieuwe GLB, want het huidige GLB loopt tot 2027. En de landbouw zal moeten starten om de klimaatdoelen te halen om in 2050 klimaatneutraal te zijn. Ook zullen de aanpassingen aan klimaatverandering een steeds groter thema worden, omdat de klimaateffecten steeds groter worden.

'Buiten de landbouw is dat onze economie en het concurrentievermogen. Het derde punt is onze veiligheid. Er zijn bedreigingen, van buitenaf en van binnenuit. Daar moet Europa een antwoord op hebben.'