'Weerbare bodem wordt steeds belangrijker'

Door klimaatverandering wordt een weerbare bodem steeds belangrijker, zeggen onderzoeker Derk van Balen van Wageningen University & Research en branchespecialist akkerbouw Ruthger Steenbeek van Countus. Zij brachten onlangs dit onderwerp onder de aandacht bij de Kennisdag Bodem & Water.

'Nederlandse zomers worden hoe dan ook droger en de winters natter', zegt Van Balen. 'Ook neemt de temperatuur in de zomer sterker toe en is het in de winter warmer. Verder zullen extreme buien vaker voorkomen.' Volgens de WUR-onderzoeker hebben vooral droge en warmere zomers met meer hevige buien, gevolgen voor de bodemtoestand.

'Bij droogte wordt de indringingsweerstand hoger en stagneert de beworteling. Zorg voor voldoende vochtvoorziening, want in een vochtige bodem zie je doorgaans veel diepere wortels. Daarbij helpt een goede bodemstructuur de beworteling te verbeteren.'

In warmere zomers neemt ook de bodemtemperatuur toe. Van Balen: 'Boven de 25 graden stopt de groei van aardappelen en stijgt de kans op doorwas. Ook verdampt er dan meer water uit de bodem. Bedek de grond goed, bijvoorbeeld door een mulchlaag aan te brengen.'

Verslemping

Bij een langere droogteperiode ontstaat er een stoflaag bovenop en kan bij een extreme bui de grond gaan vloeien. 'Daardoor verslempt de bovenlaag en raken poriën in de grond verstopt.' Verslemping kan worden verminderd door de grond minder intensief te bewerken en het organische stofgehalte te verhogen.

Door extremere buien in de zomer kan bij een slecht doorlaatbare bodem de waterinfiltratie stagneren. Volgens Van Balen zijn zware machines met te veel bodemdruk daar debet aan. 'Lichtere mechanisatie en de timing van berijding zijn cruciaal om problemen met afvoer van water te voorkomen', licht de onderzoeker toe.

Verslemping en stagnatie van de waterinfiltratie gaat door de nattere winters ook vaker in deze periode van het jaar voorkomen. 'Nattigheid heeft impact op de ondergrond. Na 1 november moet je van het land af blijven, al kon dat in het afgelopen extreme oogstseizoen niet worden voorkomen.'

Verder denkt hij dat verslemping kan worden voorkomen door het land in de winter niet braak te laten liggen, maar een groenbemester te telen. 'Dat verbetert de waterinfiltratie.'

Vitale bodem

Steenbeek wijst op feit dat akkerbouwers steeds minder kunnen grijpen naar gewasbeschermingsmiddelen. Een vitale bodem wordt daarom belangrijker om de toenemende ziekten- en plagendruk beter de baas te kunnen zijn. 'Onder meer witrot, fusarium, rhizoctonia en ritnaalden komen vaker voor', zegt de branchespecialist akkerbouw.

'Zorg ervoor dat een plant daarom zo min mogelijk stress ervaart. Een goede waterbeschikbaarheid is daarin cruciaal. Investeer in de bodem, want ook bij de periferie staat bodem en water steeds hoger op de agenda', voegt Steenbeek toe.

Daarmee doelt hij onder meer op McCain, die regeneratieve landbouw gaat belonen. De aardappelverwerker versterkt de samenwerking met Rabobank met een nieuwe rentekorting voor duurzaamheidsinvesteringen die nodig zijn voor regeneratieve landbouw.

Daarnaast bieden Cosun en Aviko gratis stikstofmineraalmetingen aan om als teler beter inzicht te krijgen in de bodem. Verzekeraar ASR geeft korting op de canon op grond met een duurzaamheidsbouwplan.

CO2-uitstoot

Afnemers en verwerkers doen dat volgens Steenbeek omdat ze verplicht worden in het jaarverslag een paragraaf op te nemen over wat zij doen om de CO2-uitstoot te reduceren. 'Dit dwingt grondstofleveranciers, boeren dus, om te schakelen naar verduurzaming. Boeren gaan dat ook meer merken in uitbetalingen voor hun producten.'

Van Balen en Steenbeek zien zware mechanisatie als belangrijke oorzaak van ondergrondverdichting. Zij pleiten daarom voor lichtere trekkers en rooiers met een lagere aslast, zeker als het land slecht berijdbaar is. 'Bij goede omstandigheden kun je wel met zwaarder materiaal rijden. Dan kun je met veel capaciteit een slag slaan. Tijdsdruk is vaak de grootste vijand', weet Van Balen.

De twee adviseren vooral in het voorjaar met minder gewicht op het land te komen en in het najaar zo vroeg mogelijk het landwerk af te ronden. Telers kunnen kiezen voor vroegere rassen om eerder te kunnen rooien. Al zal dat bijvoorbeeld bij bieten tegen hun gevoel in gaan, omdat de suikeropbrengst dan lager is. 'Vroeg rooien moet financieel beter worden beloond', merkt een akkerbouwer in de zaal op.