Boeren Achterhoek scoren met meer organische stof

Met meer organische stof en daarmee koolstof in de bodem dragen de agrarisch ondernemers bij aan het realiseren van klimaatdoelen. Het gaat om welgeteld 15.248 grondmonsters die van de percelen van melkveehouders uit de Achterhoek over de afgelopen tien jaar zijn verzameld. Voor iedere meting is grond verzameld op 25 tot 40 plaatsen verdeeld over elk perceel.

'Vanuit deze monsters wordt een labmonster gemaakt om te analyseren. Dit is representatief voor het perceel', aldus Bob Fabri, international productmanager forage bij Eurofins. Met nabij-infraroodlicht (NIR) brengt het laboratorium alle elementen exact in kaart.

Uit alle data die Eurofins Agro heeft verzameld, blijkt dat de boeren verenigd in VK-Oost 5 procent meer CO2 vastleggen dan het landelijk gemiddelde. VK-Oost is de nieuwe naam van de Vruchtbare Kringloop Achterhoek en Liemers (VKA). Het is een zelfstandige boerenvereniging met inmiddels ruim 330 leden.

'De winst zit met name in het grasland', geeft Eurofins-productmanager Fabri aan. 'Ten opzichte van 2012 is de koolstofopslag in de bodems van grasland met een ton gestegen. Voor het bouwland zien we juist de potentie om in de toekomst meer CO2 vast te leggen.'

Terwijl de deelnemers van VK -Oost een stijgende trend laten zien, is de koolstofopslag elders in Nederland volgens Fabri stabiel. 'Internationaal doen we het goed, want in de landen om ons heen zien we juist een daling', aldus de productmanager.

'We hebben veel data van gewassen, bodem en bemesting en die zijn bedrijfsspecifiek', weet Jur Eekelder, als data-analist actief binnen VK-Oost.

Inspanningen worden beloond

'Door eerst bedrijfsspecifieke data samen te voegen, deze integraal inzichtelijk te maken, vervolgens experts in te schakelen en via studiegroepen bij elkaar te komen, zijn we echt een lerend netwerk', legt Eekelder uit. 'Onze gezamenlijke inspanningen worden onder andere beloond met vruchtbaardere bodems die veel koolstof vastleggen.'

De data voor de analyse bij VK-Oost-leden zijn afkomstig uit laboratoria als Dumea Agro en Eurofins en uit de KingloopWijzer.

Naast de wens om goede resultaten te delen met de buitenwacht, is ook de groeiende aandacht voor het behalen van klimaatdoelen de reden van de analyse. 'CO2 uit de atmosfeer vastleggen in organische stof in de bodem draagt bij aan het terugdringen van de opwarming van de aarde', schetst VK-Oost-productmanager Fabri.

Hulpmiddel vermarkting

Eurofins ziet deze analyse ook als hulpmiddel voor het vermarkten van de koolstofopslag via certificaten ofwel carbon credits. De data uit grondmonsters en jaar in jaar uit het koolstofgehalte in kaart brengen zijn nodig om de vastlegging te vermarkten.

'We gaan ons niet bezighouden met de certificeringen, maar we hebben wel de analyse Soil Carbon Check ontwikkeld om de resultaten in de bodem te meten', laat Fabri weten. 'Een veelgehoorde vraag vanuit agrarisch ondernemers is hoe ze ook kunnen verdienen aan de maatregelen die ze op het land nemen. Dat begint dus met de bodemsamenstelling exact in beeld brengen.'

Op basis van de analyse is Eekelder met een paar leden in gesprek gegaan over de goede resultaten die zij op hun percelen hebben geboekt. 'Ze zijn bewust bezig met een goed bouwplan, blijvend grasland en een bedrijfsspecifiek bemestingsplan. Het is mooi om te zien dat dit in de praktijk positieve effecten heeft.'

Daarnaast ziet Eekelder dat veel leden het 60-20-20-concept toepassen, waarbij het grootste deel van het areaal blijvend grasland is en mais en grasklaver in rotatie worden geteeld. 'Daarnaast kun je compost opbrengen of extra organische stof aanvoeren via gewasresten. En uiteraard wil je in het najaar groenbemesters op het bouwland hebben staan.'

Het verhogen van het gehalte organische stof is niet het hele verhaal, weet Fabri. 'De kwaliteit kan verschillen. Met een grote hoeveelheid koolstof in de bodem heb je ook een stabiele organische stof', geeft hij aan.

Bodemleven blijven voeden

'Maar met minder koolstof in de bodem spreken wij van dynamische organische stof die snel mineraliseert en dus weer snel uit de bodem verdwijnt. Daarom is het belangrijk om het bodemleven te blijven voeden en activeren met houtige gewassen en vooral verdichting van de grond te voorkomen', benadrukt Fabri.

Daarnaast gaat gedurende het groeiseizoen door mineralisatie ook weer koolstof uit de bodem verloren. 'We zien in de data ook het effect van de weersomstandigheden: droogte zorgt dat het bodemleven en daarmee het aanmaken van organische stof stil komt te liggen', zegt de Eurofins-medewerker. 'Daarnaast houden leem- en kleiachtige gronden meer koolstof vast dan zandgronden.'

VK-Oost-leden hebben samen met Royal FrieslandCampina een kennisgroep gevormd om via voermaatregelen de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. 'Ook dat is goed voor het klimaat', zegt Eekelder. 'Data plus kennis geven handelingsperspectief voor boeren. En die goede resultaten moeten we ook delen om onze maatschappelijke rol te pakken.'

'Met einde van derogatie leggen we minder koolstof vast'

VK-Oost-lid Robbert Haijtink zet zich al sinds het begin van de samenwerking in de Achterhoek in om de kringlopen op het bedrijf zo efficiënt mogelijk te sluiten. Zijn melkveebedrijf in het Gelderse Laren telt 130 melkkoeien op 68 hectare zandgrond. De huiskavel is zo'n 30 hectare. 'Op sommige plekken is het gras al twintig jaar onaangeroerd gebleven. Een van de percelen blijvend grasland heeft 9 procent organische stof. Dat betekent volop koolstofvastlegging.'

De percelen op afstand zijn maisland, afgewisseld met grasklaver of kruidenrijk grasland. De vaste mest gaat naar de percelen die dit het hardst nodig hebben, aangevuld met maaisel uit sloten. Soms teelt Haijtink een jaar granen en ieder jaar komen de groenbemesters op het najaarsland. 'Als het land groen is, wordt ook de koolstof uit de lucht vastgelegd. Dat is voor mij een belangrijke graadmeter voor het verbeteren van bouwland.'

De ondernemer maakt zich zorgen over het verdwijnen van de derogatie. Zelf is hij een van de twintig VK-Oost-leden die aan het pilotproject Bedrijfseigen Stikstofnorm (BES) meedoet om meer eigen meststoffen op te mogen brengen, in plaats van kunstmest. 'Door minder voedingsstoffen op het land verwacht ik de komende jaren minder opbrengsten, met name van het grasland. Dat betekent ook minder koolstofvastlegging.'

Haijtink overweegt de koolstofvastlegging via certificaten te vermarkten. 'Omdat ik al heel hoog in organische stof zit, kan ik relatief weinig extra opbouwen. In die zin hoop ik dat we in de toekomst ook worden afgerekend op het werkelijke percentage dat we als bedrijf jaarlijks vastleggen.'