'Gezonde landbouw in zeven stappen'

Het landelijk gebied in Nederland heeft met een flink aantal problemen te maken. Naast het stikstofprobleem worden we geconfronteerd met de gevolgen van klimaatverandering en biodiversiteitsverlies. De landschappelijke kwaliteit van het landelijk gebied neemt af. Natuurgebieden gaan gebukt onder vermesting, verzuring en verdroging.

De landbouwsector is decennialang aangespoord tot schaalvergroting, intensivering en verhoging van de efficiency. Dat heeft geleid tot enorme productieverhoging, maar het heeft bijgedragen aan de bovengenoemde problemen. Tegelijkertijd leidt schaalvergroting al jarenlang tot afname van het aantal boeren zonder dat het leidt tot een beter inkomen. Dit lijkt een doodlopende weg en is geen wenkend perspectief voor de toekomst.

Vertrouwen terugwinnen

Nu moeten er oplossingen worden gezocht. Er is een integrale, gebiedsgerichte aanpak nodig van de problemen die het vertrouwen van de landbouwsector moet terugwinnen.

1. De landbouw moet op regionaal niveau grondgebonden worden, waarbij de sector zelf bepaalt hoe dat gerealiseerd moet worden. Dit zal resulteren in minder stikstofuitstoot en minder watervervuiling.

2. Het uitkopen van piekbelasters is een kortetermijnoplossing voor de PAS-melderproblematiek en de bouwsector. Voor de lange termijn is een systeemwijziging van de hele landbouwsector onontkoombaar, waarbij extensivering, korte ketens en nieuwe verdienmodellen sleutelwoorden zijn.

3. De op te kopen landbouwgronden rondom natuurgebieden – overgangszones – kunnen worden verpacht aan ondernemers die extensief willen boeren.

4. Met de realisatie van een groenblauw netwerk van heggen, boomwallen en waterlopen worden natuur en landschap hersteld en versterkt. Ecologische netwerken kosten relatief weinig ruimte en kunnen de natuurlijke en landschappelijke kwaliteit sterk verhogen en tegelijkertijd een flinke bijdrage leveren aan het oplossen van de problemen zoals verdroging, wateroverlast, waterkwaliteit en afname van biodiversiteit.

5. Veel maatregelen hoeven geen of nauwelijks geld te kosten zoals natuurvriendelijk slootkant- en bermbeheer en plaatsing van stuwen. Voor maatregelen die wel geld kosten, moeten agrariërs structureel worden beloond voor het beschikbaar stellen van landbouwgrond en het verbeteren van de biodiversiteit en lucht- en waterkwaliteit. Hiervoor moeten ze contracten voor minimaal vijftien jaar aangaan. Deze beloning moet voldoende zijn om de opbrengstverliezen door grondverlies en extensivering te compenseren. Deze opzet sluit goed aan bij het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid.

6. Biologische landbouw moet sterk worden gestimuleerd, omdat het een belangrijke bijdrage kan leveren aan het oplossen van de milieuvervuilingsproblematiek.

7. Het beleid moet een wenkend perspectief voor de toekomst geven met een duidelijke stip aan de horizon waar boeren naartoe kunnen werken. Daarbij moeten agrariërs de vrijheid krijgen in de manier waarop doelen worden behaald. Tegelijkertijd moeten ze wel worden geschoold, begeleid en geadviseerd. Daarvoor is een ondersteuningsnetwerk – overheid en landbouw – nodig voor maatwerkoplossingen.