Zoetwater cruciaal in project 'Meer fruit met minder water'

De Nederlandse Fruittelers Organisatie (NFO) ontving eind 2019 116.706 euro subsidie van provincie Zeeland en het Deltafonds voor het project 'Meer fruit met minder water'. Doel is de zoetwatersituatie in de Zeeuwse fruitteelt te verbeteren.

Deze subsidie was bedoeld om het gat te dichten dat was gevallen door een gedeeltelijke goedkeuring van een eerdere aanvraag voor Europese POP3-subsidie en subsidie van provincie Zeeland van 245.500 euro (ieder 50 procent).

Veel geduld

Wageningen University & Research is uitvoerder van het project. Projectleider Rien van der Maas: 'De goedkeuringen van de subsidieaanvragen hebben lang op zich laten wachten. Het is een project dat veel geduld vergt.'

De algemene aanleiding voor het onderzoek is de door het KNMI geschetste toename van het aantal extreem droge zomers in Nederland. 'Nu komen die gemiddeld nog eenmaal per tien jaar voor. De verwachting is dat die frequentie oploopt naar eenmaal per twee tot vijf jaar.'

Worstcasegebied

De specifiekere aanleiding is het gevolg voor Zeeland, een volgens Van der Maas 'worstcasegebied qua beschikbaarheid van zoetwater'. 'Goede bronnen zijn er beperkt. 9 procent van de fruittelers gebruikt noodgedwongen leidingwater, een derde van alle telers is aangewezen op de landbouwleiding van Evides en 39 procent van de fruittelers is voor zijn watervoorziening afhankelijk van neerslag.'

Waterbedrijf Evides transporteert voorgezuiverd oppervlaktewater uit spaarbekkens in de Biesbosch via de landbouwwaterleiding naar Zuid-Beveland, maximaal 19.000 kuub per dag.

Gepasseerd station

De cijfers zijn veelzeggend, bevestigt Olav Kavelaars, NFO-voorzitter Kring Zeeland. 'Het belang van zoetwater is in Zeeland evident. Telen zonder fertigatie of irrigatie is een gepasseerd station', stelt hij.

'We hadden lange tijd in de regio nauwelijks schade door nachtvorst, maar dat kenterde in april 2017, met de ergste nachtvorstschade in vier decennia met als gevolg een halvering van de fruitoogst. Bij nachtvorstberegening praat je over 30 kuub water per uur per hectare.'

Dweilen met kraan open

Tegen zomerdroogte is dat in feite dweilen met de kraan open, stelt Kavelaars. Daar zijn volgens hem enorme hoeveelheden water voor nodig. 'Het betekent dat we in de zomer zuinig met zoetwater moeten omspringen en om dat te realiseren technieken moeten testen', zegt hij.

'Zelf denk ik dat het belangrijk is dat we meer reservoirs en bassins moeten hebben. Daar komt ook meer draagvlak voor bij de verschillende overheden. Verder moeten telers duidelijke keuzes maken. Kijk naar de mogelijkheden die je hebt en zorg dat je een goede analyse maakt in je fruitteeltbedrijf.'

Oplossingen

Om de mogelijkheden voor telers te verbreden en beter in beeld te krijgen, focust het onderzoek zich op vier oplossingsrichtingen: meer wateropname met mycorrhiza's, meer waterbuffering met fosfaatarme champost of natuurcompost, meer productie met minder water via het computerprogramma IRRY en Flipper, nachtvorstberegening met 50 procent minder water.

Van der Maas: 'In de proeven met mycorrhiza's, waarbij boomwortels de schimmels van suikers voorzien in ruil voor nutriënten en water, onderzoeken we de werking en kijken we of de wateropname hoger is in droge tijden.'

Organischestofgehalte

In de proef naar meer waterbuffering met fosfaatarme champost en natuurcompost kijken de onderzoekers naar het verhogen van het organischestofgehalte van de grond, waardoor deze meer regenwater kan vasthouden.

Van der Maas: 'Je kunt het organischestofgehalte verhogen door het geven van champost, maar daarvan mag je door de gebruiksnorm van fosfaat maar een beperkte hoeveelheid geven. We onderzoeken wat de effecten zijn van het gebruik van fosfaatarme champost en natuurcompost.'

Sprinkler

Bij het onderzoek naar de Flipper, een sprinkler voor beregening die alleen de bomen op de boomstrook natmaakt, test de projectleider de werkingsbreedte en windgevoeligheid van de beschikbare sprinklers.

In de vierde oplossingsrichting staan de vereenvoudigde internettoepassing van het computerprogramma IRRY en het Watermark-meetstation in de grond centraal. 'Die combinatie leidt tot het op de juiste manier beperken van de watergift indien de boom het toelaat', stelt Van der Maas.

Haalbaar

Kavelaars heeft hoge verwachtingen: 'Ik hoop dat meer fruittelers meer water voor fertigatie en irrigatie op hun percelen kunnen krijgen. Dat moet haalbaar zijn', denkt hij.

'Wat ik zorgelijk vind, is de financiële draagkracht. Veel bedrijven hebben de laatste twee jaar flink ingeteerd. Ik hoop daarom dat de POP3-subsidies voor ontwikkeling, verduurzaming en innovaties in de plattelandsontwikkeling naar fruittelers gesluisd kunnen worden.'