Optisch pootgoed sorteren op knolkwaliteit

Achtergrond Akkerbouw Niels van der Boom 06 apr 2020 om 06:21uur

Optisch pootgoed op maat sorteren is niet nieuw. Sorteren op schilkwaliteit en daarbij schurft of rhizoctonia herkennen, is dat wel. Visar heeft een machine die dat bij veldgewas kan. DT Dijkstra heeft er na drie seizoenen zoveel vertrouwen in dat de importeur en sorteerspecialist de machine aanbiedt.

Optisch+pootgoed+sorteren+op+knolkwaliteit

Voor optisch sorteren hadden pootgoedtelers keuze uit de Smart Grader van Gejo Grading en de Schouten Optica CS. Voor komend seizoen komt daar de Visar Sortop bij. Het Zwitserse bedrijf Visar heeft twaalf jaar ervaring in gewassen wortelen en aardappelen.

Vijf jaar terug werd een machine voor ongewassen (poot)aardappelen ontwikkeld. Meerdere van deze machines draaien nu in de praktijk, waaronder in Nederland. DT Dijkstra demonstreerde deze maand de machine. De Sortop heeft zich bewezen en is praktijkrijp volgens de fabrikant.

Stap verder

Optische sorteerders kunnen groeischeuren, beschadigingen en misvorming herkennen. Handmatig lezen blijft vereist, maar die taak wordt verlicht. De Sortop gaat een stap verder en herkent daarnaast (zilver)schurft, ritnaalden en rhizoctonia. Een partij met weinig problemen wordt door de machine nauwkeurig in de maat gesorteerd en onregelmatigheden en voer worden verwijderd.

Een partij met 70 procent schurft was handmatig niet te lezen, maar de machine haalde er nog 30 procent goede knollen uit

Klaas Schenk, akkerbouwer in Anna Paulowna

Een slechte partij blijft slecht en kan, als geheel, zo niet of lastig worden afgezet. De Sortop maakt verschil tussen goed en slecht en kan deze in kwaliteitscategorieën scheiden, waardoor een deel alsnog verkoopbaar is. Handmatig nalezen is niet of nauwelijks vereist. Het is geen foutloze machine. De nauwkeurigheid is 95 procent, waar dat bij mensen 85 procent kan zijn, gemeten over een langere periode.

Elektronische leeskamer

Een 'elektronische leeskamer' levert altijd constante kwaliteit. Net als een mens kan de machine niet door grond heen kijken. Aanhangende grond moet worden verwijderd. DT Dijkstra levert daarvoor egelbanden, tussenbunkers en borstelmachines. Ook kiemen kunnen worden herkend en beïnvloeden de beoordeling weinig.

Wordt het product goed gepresenteerd, dan is het resultaat op z'n zachtst gezegd verbluffend. Pas je een kluitenscheider of voorsorteerder toe voor een uniformer product, dan neemt de capaciteit toe. In de praktijk is dat 3,5 tot 4 ton per uur.

Belgische bedenker

Het geheim zit in de software van de Belgische bedenker Olivier Kleynen. Voor de productie van de hardware vond hij Daniel Pitton van Netagco Zwitserland bereid. Samen startten ze Visar.

Het bedrijf richt zich sinds de oprichting in 2008 op optisch sorteren. Het elektronisch hart van de machine stuur je aan via een Windows-computer. Het gebruikersscherm is niet flitsend, maar doet wat je vraagt en levert veel informatie.

Eén camera

Wie een tijdje met de machine werkt, weet deze snel te doorgronden. De software herkent kleurverschillen. Daarvoor wordt de aardappel eenmalig gefotografeerd, als hij tussen twee V-vormige bandjes door de lucht vliegt. Op dat moment belicht een ring van ledlicht en nabij-infrarood hem 360 graden. Eén camera fotografeert de knol van boven. Door twee spiegels in de ring wordt een rondom beeld gevormd.

De afgeschermde omgeving zorgt ervoor dat de omstandigheden altijd gelijk zijn. De camera maakt tot dertig foto's per seconde voor één beeld. Deze zijn oproepbaar voor het afstellen.

Score bepalen

Door donker (schurft), zwart (rhizoctonia/ritnaalden) en geel (beschadiging), vervorming en vreemde materie te meten, kan een score worden bepaald van 0 tot 100 procent. Deze score wordt vergeleken met een bibliotheek met referentieproduct in de machine, van perfect tot zeer slecht. De gebruiker bepaalt waar de scheiding tussen voer en acceptabel ligt.

Kunstmatige intelligentie zorgt voor de finetuning en de beste instelling voor die partij. Heb je alle data en instellingen verzameld, dan kun je deze opslaan en oproepen bij een vergelijkbare partij. Zo hoef je de basisinstelling niet steeds opnieuw uit te voeren.

Perslucht

Met perslucht wordt de aardappel naar een van zes uitgangen geblazen. Daarvoor zijn twee rijen van drie uitgangen boven elkaar. Eén uitgang is voor kluiten, stenen en rotte aardappelen. Een aangepast Structural-snarenbed verenkelt de productstroom tot één spoor. Wil je meer capaciteit, dan komen meerdere units naast elkaar.

Volgens DT Dijkstra is de 200.000 euro kostende machines vanaf 50 hectare rendabel te maken. Vanaf 70 hectare is een dubbele unit mogelijk en qua kosten vergelijkbaar met een complete traditionele bunkerinstallatie. Naast huid- en productafwijking registreert de machine lengte, de vierkantsmaat en het berekend gewicht.

'Met optisch sorteren een betere kwaliteit leveren'

Akkerbouwer Klaas Schenk uit Anna Paulowna teelt en verwerkt samen met collega Simon Wilms 80 hectare pootgoed. Dit jaar kreeg hij de kans om de Visar Sortop uit te proberen. 'De opstelling zonder voorreiniging is niet ideaal. Door de natte rooiomstandigheden zijn de knollen behangen. Desondanks ben ik onder de indruk. Een partij met 70 procent schurft was handmatig niet te lezen, maar de machine haalde er nog 30 procent goede knollen uit.' Het speerpunt van Schenk is een hoge kwaliteit. 'Met optisch sorteren wil ik die nog verder verbeteren. Het grootste knelpunt ben je zelf. Sorteer je voor eigen portemonnee of de keurmeester? De beste instellingen, dat moet je leren. Al het werk voer ik zelf uit. Voor het sorteren worden zzp'ers ingehuurd. Die zijn steeds lastiger te krijgen en de loonkosten nemen toe. Sorteren en handmatig lezen kost 100 euro per uur. Optisch sorteren wordt zo steeds interessanter.'