Kabinet moet greep op gevaarlijke stoffen vergroten

De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) presenteerde zijn bevindingen woensdag aan minister Stientje van Veldhoven voor Wonen en Milieu. In het advies 'Greep op gevaarlijke stoffen' staat te lezen dat het aantal gevaarlijke stoffen en het gebruik ervan toe neemt.

Dat geldt ook voor het hergebruik van producten waarin gevaarlijke stoffen zijn verwerkt. Tientallen jaren werd de verspreiding van gevaarlijke stoffen in de leefomgeving kleiner door succesvol overheidsbeleid, maar deze ontwikkeling stagneert. Daarom is nieuw beleid noodzakelijk, concludeert de raad.

Stapelen is risico

Gevaarlijke stoffen stapelen zich op in de leefomgeving, wat nieuwe risico's geeft en ook tot incidenten leidt. Voorbeelden daarvan zijn stoffen als PFAS, gewasbeschermingsmiddelen, microplastics en medicijnresten.

Om de toename van risico's van gevaarlijke stoffen voor mens en milieu te voorkomen, is in de eerste plaats meer kennis nodig over de mate waarin die in de leefomgeving terechtkomen, stellen de experts. Dat geldt voor alle diverse fasen die de producten doorlopen.

Track & trace-systeem

Zowel tijdens de productie, het gebruik, het hergebruik en de verwerking van afval waarin deze stoffen voorkomen. De raad beveelt het kabinet daarom aan om bedrijven te verplichten de route van gevaarlijke stoffen tijdens hun hele levenscyclus bij te houden met een track & trace-systeem.

Daarnaast is versterking nodig van de beleidscapaciteit en de kennis bij overheden om de beleidsuitvoering, de handhaving en het toezicht te verbeteren. Door de groei van het aantal en de hoeveelheid gevaarlijke stoffen neemt ook het risico van gelijktijdige blootstelling aan verschillende stoffen toe.

Gebiedsaanpak

Waar voorheen het belangrijkste risico voor mens en milieu bestond uit de blootstelling aan een enkele gevaarlijke stof, gaat het nu veel meer om de risico's van stoffen die elk afzonderlijk wellicht geen probleem vormen, maar die tezamen een schadelijke uitwerking hebben.

De raad adviseert om bij het stellen van nationale milieunormen rekening te houden met het effect van deze gelijktijdige blootstelling. Dit kan ook voor specifieke gebieden noodzakelijk zijn. De rijksoverheid zal gemeenten en provincies hierbij moeten ondersteunen. Hiervoor moet extra geld worden uitgetrokken, bepleit de Rli.

Nieuwe uitdagingen

De overgang naar een circulaire economie leidt tot nieuwe uitdagingen. Circulaire economie leidt tot het sluiten van kringlopen. Gevaarlijke stoffen kunnen zich daarin ophopen. Voorafgaand aan de productie en het (her)gebruik van deze stoffen moet rekening worden gehouden met het veilig hergebruik ervan, vinden experts.

De raad roept het kabinet daarom op om in Europees verband te pleiten voor de regels die veiligstellen dat het hergebruik onderdeel wordt van de risicobeoordeling van stoffen. Dan moet ook bekend zijn welke stoffen er precies in welke producten zitten.

Materiaalpaspoort

Daarom moet onderzocht worden of het mogelijk is in internationaal verband een materiaalpaspoort voor de chemische samenstelling van producten in te voeren, stellen de rapportmakers. Dit paspoort biedt producenten en gebruikers dan idealiter helder inzicht in de geschikte mogelijkheden voor hergebruik.