Snelle stijging voedselprijzen mogelijk

De wereldwijde voedselprijzen bevinden zich de afgelopen acht jaar grotendeels in een neerwaartse lijn, stellen de Nomura-analisten. Sinds de piek in in 2011 is de gemiddelde prijs gedaald met 28 procent. Grote voorraden granen en het beperkte aantal klimaatgerelateerde landbouwrampen hebben de voedselprijzen laag gehouden.

Deze situatie kan snel veranderen, staat in het rapport 'Prepare for the next surge in food prices' (zie pdf onderaan dit artikel). De analisten hebben aanwijzingen die duiden op zo'n stijging.

Als voorbeeld van een snel stijgende voedselprijs noemt Nomura de prijs van varkensvlees in China. Die is ten opzichte van 2018 meer dan verdubbeld en zal naar verwachting verder stijgen in het eerste kwartaal van 2020. De oorzaak van de stijging is de uitbraak van Afrikaanse varkenspest. Ook bosbranden in Australië hebben tot de stijgende voedselprijzen geleid.

Er zijn een aantal factoren waardoor de vraag naar voedsel snel toeneemt: een groeiende bevolking in opkomende markten in Afrika en Azië en inkomensgroei van de bevolking, in combinatie met een toenemende honger naar een eiwitrijk dieet van vlees en zuivel.

Voedselaanbod onder druk

Het aanbod van voedsel komt ook onder druk te staan. De afgelopen acht jaar is er door de lage voedselprijzen wereldwijd relatief weinig geïnvesteerd in de landbouw. De beschikbare landbouwgrond neemt af door verstedelijking en woestijnvorming. Ook de watervoorziening wordt op veel plekken op de wereld problematisch. De toenemende frequentie van extreme weersomstandigheden zorgt voor onzekere opbrengsten.

In het rapport worden drie aanjagers genoemd die een snelle stijging van de voedselprijzen kunnen veroorzaken: weergerelateerde schokken, hogere olieprijzen en scherpe daling van de dollarkoers. Als die stijging eenmaal is ingezet, kunnen deze ontwikkelingen worden versterkt door onder meer protectionistisch landbouwhandelsbeleid, meer speculatie met grondstoffen en hamsteren.

De mate waarin deze factoren invloed hebben op de nationale economie verschilt per land. De onderzoekers hebben 110 landen langs de meetlat gelegd. Ze hebben daarbij onder meer gekeken naar voedselproductie in een land, het deel van het inkomen dat de bevolking aan voedsel besteedt en de afhankelijkheid van geïmporteerd voedsel. Op basis daarvan is een index gemaakt die een indicatie geeft van de kwetsbaarheid.

Economisch voordeel

De minst kwetsbare landen zijn de staten met die over een goede eigen voedselproductieketen beschikken: Nieuw-Zeeland, Ivoorkust, Nicaragua, Ierland, Luxemburg en Nederland. Deze landen kunnen als netto-voedselexporteur economisch voordeel hebben bij hogere voedselprijzen. Over het algemeen zijn de rijkere landen minder kwetsbaar.

Bij de landen die het meest kwetsbaar zijn, staan voornamelijk ontwikkelingslanden, landen die sterk afhankelijk zijn van voedselimport en landen waarvoor een combinatie van beide factoren geldt. De meest kwetsbare landen zijn Libië, Tadzjikistan, Montenegro, Syrië en Algerije. Ook de Europese landen Albanië (10de), Kroatië (40ste), Roemenië (43ste) en Rusland (45ste) staan relatief hoog.

De meest kwetsbare economieën zijn meestal landen waar een groot deel van het gezinsinkomen wordt besteed aan voedsel, onderdak en andere primaire benodigdheden, zoals zorg en onderwijs. Als de voedselprijs stijgt, zal het de huishoudens in deze landen dwingen een nog groter deel van hun beperkte inkomen aan voedsel uit te geven, ten koste van andere benodigdheden.

Tekst gaat verder onder kader.

Opstanden

Zo'n stijging kan leiden tot verhoogde armoede en vormt een potentiële bron van protesten, rellen en politieke spanningen. Dergelijke opstanden hebben zich ook voorgedaan bij de vorige sterke prijsstijging, in de periode 2010-2011. De risico's van een plotselinge prijsstijging moeten dan ook niet worden onderschat, stellen de analisten van Nomura.

De landen die het meest kwetsbaar zijn voor een stijging van de voedselprijzen hebben een beperkt aandeel in de wereldeconomie, maar maken wel een relatief groot deel van de wereldbevolking uit. Aanhoudende stijging van de voedselprijzen leidt volgens Nomura waarschijnlijk niet tot een wereldwijde economische recessie, maar kan wel een humanitaire crisis op wereldschaal veroorzaken.

'Over het algemeen kunnen we stellen dat de volgende stijging van de voedselprijzen een grotere impact zou kunnen hebben op de meer kwetsbare landen dan in het verleden', schrijven de analisten. 'Dat komt omdat deze economieën vaker worden blootgesteld aan verstoringen die door klimaatverandering worden veroorzaakt. Dat is een dubbel probleem.'