Melkveehouders zijn op de goede weg. Volgens bestuurslid Jos Verstraten van LTO-vakgroep Melkveehouderij hebben boeren meer aandacht voor het pasgeboren kalf. 'Het terugdringen van de kalversterfte heeft bij hen veel prioriteit.' De nieuwste cijfers uit het KalfOK-programma, van het eerste kwartaal uit 2019, zijn nog niet gepubliceerd. Maar Verstraten gaat al voorzichtig uit van een trendbreuk.

Volgens hem zijn boeren zich meer bewust van de noodzaak van een goede zorg aan jonge kalveren. Daar komt bij dat probleembedrijven, met een hoge kalversterfte, volgens een plan van aanpak moeten gaan werken. 'Ze zitten er bovenop.' Verder ziet Verstraten dat veehouders, door de fosfaatwetgeving, relatief minder jongvee aanhouden en daar meer aandacht aan schenken.

De melkveehouderij lijkt dus op het goede spoor te zitten. Maar het kengetal 'kalversterfte' wordt niet alleen bepaald door kalveren die in de veertien dagen na de geboorte sterven. Ook abortussen en doodgeboorten worden erin meegenomen. Vroegtijdig verwerpen waarbij de vrucht niet wordt gevonden telt niet mee.

Bedrijfsrendement

Daarom is het volgens Verstraten ook belangrijk dat boeren oplossingen blijven zoeken om het aantal verwerpers en doodgeboren kalveren te verminderen. 'Niet zozeer vanwege eventuele maatschappelijke druk, maar vanwege het bedrijfsrendement. Bij doodgeboren kalveren heb je niet alleen een dood kalf, maar ook vaker complicaties bij de koe.'

Er is voor boeren nog winst te behalen bij het terugdringen van verwerpers en doodgeboren kalveren. 'Denk bijvoorbeeld aan de stierkeuze en selecteer op gemakkelijke geboorte. Ook een comfortabele huisvesting voor hoogdrachtige koeien, zoals een strohok of speciale afkalfstal, is geen overbodige luxe. En zorg voor goed voer in de droogstand, geef je koeien dus geen restjes', vertelt Verstraten.

Een hoge diergezondheidsstatus speelt eveneens een belangrijke rol. Bij ziektes zoals IBR, BVD, neospora en salmonella is de kans groter dat een koe haar kalf vroegtijdig verliest. 'Nieuwe ziektes als Schmallenberg en blauwtong zorgen ook voor vroegtijdige sterfte of misvormde kalveren. Het loont dus de moeite om de diergezondheid op je bedrijf breed aan te pakken.'

Minder jongveeopfok

Verstraten merkt verder dat een kleine, maar groeiende groep veehouders geen jongvee meer opfokt en drachtige vaarzen aankoopt.

'Op deze bedrijven is de kalversterfte statistisch gezien hoger. Er komen koeien op je bedrijf die nog onvoldoende weerstand hebben tegen de bacteriestammen op jouw bedrijf. Vries bijvoorbeeld biest in van je eigen koeien en geef dat aan de kalfjes van gekochte vaarzen. En probeer te checken of de stier, waarmee de dieren zijn gedekt of geïnsemineerd, geen zware geboortes geeft.'

Belgische Blauwe stieren

Verstraten verwacht niet dat de toename van het gebruik van Belgische Blauwe stieren, die in Nederland vaker worden ingezet op het ondereind van de veestapel, voor extra doodgeboortes zorgt. 'De spreiding in geboortegewicht en afkalven is binnen het Belgische Blauwe ras groot. Je kunt er binnen het ras dus goed op selecteren.'

Volgens Verstraten is het niet duidelijk hoe vaak koeien in Nederland exact hun vrucht verliezen. 'Het is heel lastig om hier concrete cijfers aan te hangen. Als een koe vroeg in de dracht haar vrucht verliest, dan vind je dat meestal niet eens terug. Het komt in de mestput terecht. En als dat in de wei gebeurt, dan lost de natuur het al op voordat je het zelf hebt ontdekt. Het valt niet op en de koe wordt weer opnieuw tochtig.'

Oorzaken

Ook Thomas Dijkstra, rundveedierenarts bij de Gezondheidsdienst voor Dieren, beschikt niet over harde cijfers. Wel kan hij iets zeggen over de oorzaken. 'Heb je veel terugkomers, dan kan dat liggen aan bedrijfs- en dierfactoren.' Voorbeelden daarvan zijn een te hoog aandeel eiwit in het rantsoen, een negatieve energiebalans of baarmoederontsteking.

Bij verwerpers kunnen erfelijke en aangeboren afwijkingen een rol spelen, maar ook ziektes zoals T. pyogenes, neospora en salmonella. Elke verwerper is er een te veel. Het kost de veehouder al snel 600 tot 800 euro per geval.

Bloedmonster insturen

Boeren in Nederland zijn verplicht om het bloed van de verwerper binnen zeven dagen na het verwerpen te onderzoeken op antistoffen tegen Brucella abortus. Dit is een aangifteplichtige ziekte. De kosten worden betaald uit het Diergezondheidsfonds.

'Je kunt bij het insturen van dit bloedmonster ook laten onderzoeken of de meest gebruikelijke infectieuze oorzaken een rol spelen. Verder kun je de vrucht, mét nageboorte, insturen. Dit verhoogt de kans op een diagnose en je krijgt handvatten om je bedrijfsprobleem aan te pakken', laat Dijkstra weten.

Oorzaken bij terugkomers, verwerpen en vroeggeboorte

Oorzaken terugkomers (vruchtverlies in de eerste 100 dagen dracht)

Bedrijfsfactoren:

• Inseminatie niet-tochtige dieren 10%
• Te laat/vroeg insemineren 7%
• Te hoog eiwit rantsoen 10%
• Overige bedrijfsfactoren 10%

Dierfactoren:

• Negatieve energiebalans 30%
• Baarmoederontsteking 11%
• Blaasjes op de eierstokken 4%
• Mastitis 3%
• Klauwproblemen 4%

Oorzaken verwerpen (vruchtverlies op 100-260 dagen dracht)

Niet-infectieuze oorzaken:

• Erfelijke en aangeboren afwijkingen, voeding, algemeen ziek zijn, vergiftiging, ingrepen, (hitte)stress, operaties, injecties.

Infectieuze oorzaken:

• In Nederland regelmatig voorkomende oorzaken: BVD, Trueperella pyogenes, salmonella, bacteriën uit de stal of matig geconserveerde kuilen (bacillus, listeria) en Neospora. Daarnaast IBR, leptospirose (bijna niet meer), schimmels/gisten uit slecht geconserveerde kuilen.

Oorzaken vroeggeboorte (vruchtverlies op 260-280 dagen dracht)

Niet-infectieuze oorzaken:

• Stress, vallen, conditie en energiestatus van de koe.

Infectieuze oorzaken:

• Zie 'Oorzaken verwerpen'.