'De toekomst is aan de aardappel'

Het kennisplatform Wageningen Potato Centre hield vorige week een symposium over de toekomst van de aardappelteelt vanwege het afscheid van Haverkort. Naast een lezing van hemzelf over dit onderwerp was een aantal onderzoekers van Wageningen UR gevraagd om wetenschappelijke doorbraken aan te dragen die binnen afzienbare tijd impact kunnen hebben op de aardappelteelt.

In zijn laatste inleiding als aardappelexpert van Wageningen UR herinnerde Haverkort eraan dat de aardappel door Europeanen voor het eerst beschreven is in 1533. Ontdekkingsreizigers kwamen toen in aanraking met een onbekend gewas in Zuid-Amerika, waarvan de indianenbevolking de knollen opaten. 'Niemand kon bevroeden dat de aardappel na tarwe en rijst zou uitgroeien tot derde voedingsgewas in de wereld', zegt de onderzoeker.

Stroomversnelling

'De bijdrage als voedingsbron groeit nog steeds. Vanaf 1970 is de ontwikkeling van de aardappel in een stroomversnelling geraakt. Toen werd de aardappel vooral nog geteeld voor lokale consumptie, terwijl er tegenwoordig sprake is van mondiale koopwaar. Kijk maar naar de ontwikkeling van de verwerkende industrie en voor Nederland naar de handel in pootgoed.'

De laatste vijftig jaar steeg de aardappelproductie wereldwijd van 300 miljoen ton tot meer dan 400 miljoen ton. Dat is volgens Haverkort een direct gevolg van het gebruik van sterke rassen, schoon pootgoed en de input van meststoffen, gewasbeschermingsmiddelen en de toepassing van irrigatie.

Alle werelddelen

De aardappel wordt inmiddels op alle werelddelen geteeld. De voedingswaarde van de knollen is veel hoger dan die van tarwe en rijst. 'De aardappel wordt in Afrika en Azië steeds meer beschouwd als belangrijke aanvulling op het dagelijkse dieet', aldus Haverkort.

Qua productie kan de aardappel wedijveren met de meest efficiënte landbouwgewassen. Uitgaande van 20 procent droge stof lukt het in Flevoland eenvoudig om 12 ton droge stof van een hectare te oogsten, rekent Haverkort voor. De drogestofproductie van tarwe blijft steken op 8,5 ton of 9 ton bij een vochtgehalte van 15 procent. 'Bovendien kunnen we in onze klimaatzones de komende decennia nog een productiestijging verwachten tot 50 procent vanwege de hogere temperaturen en de toename van het CO2-gehalte in de lucht.'

Phytophthora

Alleen maar hosanna is het overigens niet met de aardappel. 'Het is natuurlijk wel een watje in de teelt', nuanceert Haverkort. 'Phytophthora blijft een aandachtspunt. Verder zijn veel bacterieaantastingen moeilijk te beheersen en dat geldt ook voor bijvoorbeeld cysteaaltjes.'

Volgens de onderzoeker is het in elk geval een geluk dat voor de meeste ziekteverwekkers in aardappelen genoeg resistentiegenen beschikbaar zijn. 'Met de juiste genetische technieken zijn goede resistenties in te bouwen. Er komt wellicht een tijd dat aardappeltelers niet meer hoeven te spuiten en elk jaar hetzelfde perceel kunnen gebruiken voor de aardappelteelt.'

DuRPh

Onderzoeker Geert Kessel werkte samen met Haverkort aan het project voor de ontwikkeling van duurzame resistentie tegen phytophthora (DuRPh). Hij zegt dat de technieken om resistenties in te bouwen beschikbaar zijn. 'De oplossing ligt op de plank, maar die is maatschappelijk nog niet geaccepteerd. In Nederland is onderzoek met cisgenese inmiddels gestopt, in landen als België, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten gaat deze ontwikkeling wel verder.'

Fytopatholoog Francine Govers wijst erop dat veel onderzoek naar resistentie tegen phytophthora gericht is op de schimmel zelf. 'Het is beter om de weerstand van het gewas breder te trekken. Dus niet alleen voorkomen dat de schimmel op celniveau binnendringt, maar een blokkade opwerpen om de ziekte buiten het gewas te houden.'

Doorbraak

Jan van der Wolf, specialist bacterieziekten bij Wageningen UR, noemt het een doorbraak dat is vastgesteld dat bacteriesoorten die erwinia veroorzaken, een aardappelgewas ook via het loof kunnen besmetten. 'Sporen vanuit de lucht dringen de plant binnen via huidmondjes. Nu we dit weten, zijn er maatregelen te nemen. Bijvoorbeeld door loof op tijd af te voeren, als de ziektedruk hoog is.'

In de ontwikkeling naar een duurzamere teelt van aardappelen kan precisielandbouw een belangrijke rol spelen. 'Er komen steeds meer hulpmiddelen om aardappelen te telen met minder input', zegt onderzoeker agrosystems Corné Kempenaar.

Nieuwe technieken

'Precisielandbouw voert de aardappelsector naar meer variabele toepassingen. Waar nu op perceelniveau nog sprake is van vlakbenadering, moet dat veranderen in een aparte behandeling per plant. Verder moeten nieuwe technieken en sensoren de robotisering van de aardappelteelt stimuleren.' Kempenaar verwacht dat nieuwe ontwikkelingen op het gebied van precisielandbouw zich snel aandienen.