Klap deksel op fosfaatemmer knalt na

Arno de Snoo
De reeks maatregelen begon in 2014 met verplichte mestverwerking. Alle bedrijven met een mestoverschot moesten een deel daarvan gaan verwerken. Een maatregel om evenwicht op de mestmarkt te krijgen.
Maar dat was pas het begin voor de veehouders, en dan met name de melkveehouders. De melkveewet kwam er, eind 2014. Bedoeld om de sector duurzaam te laten groeien na afschaffen van het melkquotum. Maar die wet alleen gaf niet voldoende zekerheid voor duurzaamheid. Dus kwam er een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) die de grondgebondenheid van de melkveesector moest waarborgen.
Ondertussen tikte de fosfaatteller van de Nederlandse veehouderij door. Vooral de fosfaatproductie van de melkveehouderij steeg te hard volgens voorlopige berekeningen van het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS). Het sectorplafond lag op 84,9 miljoen kilo en de verwachte productie werd geraamd op 86,1 miljoen kilo fosfaat. Brussel keek over de schouder van staatssecretaris Sharon Dijksma (EZ) mee naar de prognoses van het CBS.
Dijksma had de bui zien hangen en had haar strijdplan klaar: de fosfaatrechten kwamen er. Drie maanden na het afschaffen van het melkquotum waren de groeimogelijkheden voor Nederlandse bedrijven weer aan banden gelegd.
Grof gezegd komt het er voor de melkveehouders op neer dat zij met ingewikkelde regels te maken krijgen voor de productie van mest, maar ook voor de plaatsing van mest.
Ondertussen voelt de varkenshouderij ook de pijn. Door de grotere productie van de melkveehouderij neemt het aanbod van mest toe en wordt het duurder om mest kwijt te raken. In een sector waar de prijzen al langere tijd laag zijn, komen die extra kosten hard aan.

Kringloopwijzer

De zuivelsector wist door het ‘early warning system’ ook dat de fosfaatproductie in de melkveehouderij flink uit de bocht dreigde te vliegen. Zuivelondernemingen namen private maatregelen, zoals de verplichte invoering van de Kringloopwijzer voor melkveebedrijven met een fosfaatoverschot. Later werd bekend dat vanaf 1 januari 2016 alle melkveebedrijven verplicht met de Kringloopwijzer aan de slag moeten.
De voerfabrikanten probeerden via het voerspoor het fosfaatgehalte in het voer naar beneden te krijgen. Iets wat in eerste instantie goed lukt, maar in 2014 bleek dat het fosfaataandeel in het voer na twee jaar van daling weer ging stijgen.
Nieuwe Oogst vroeg begin 2015 ondernemers naar hun visie op alle nieuwe regels. Voor hen was het duidelijk: een verhoging van de kostprijs. Verplichte mestverwerking, lege boxen in de stallen doordat voorgenomen groeiplannen afgeblazen moeten worden, eventueel extra kosten voor aankoop fosfaatrechten en hogere kosten door aankoop van land om mestplaatsingsruimte te creëren.
De nieuwe wetten brengen ook onzekerheid, want het is nog onduidelijk hoe de fosfaatrechten voor individuele bedrijven uitpakken. De uitwerking van de rechten zijn nog in volle gang. Grote vraag daarbij is hoe de fosfaatruimte wordt verdeeld.

Mestverwerking

De trage ontwikkeling van de mestverwerkingscapaciteit helpt niet. Uit een inventarisatie van het Projectbureau Lokale Mestverwerking bleek eerder dat als de capaciteit niet toeneemt, er geen evenwicht zal zijn op de mestmarkt in 2017. En zolang er geen evenwicht is, geeft Brussel geen toestemming om de dierrechten voor varkens en pluimvee af te schaffen.
'De beperking in plaatsingsruimte en de groei in fosfaatproductie in met name de melkveehouderij legt nog meer druk op de verwerkingscapaciteit', zegt Jos van Gastel van de ZLTO die meewerkte aan inventarisatie.
Voor ondernemers zijn het lastige tijden. De plannen voor de komende jaren moeten worden herzien. Niemand weet hoe lang de fosfaatrechten blijven bestaan.
'We zijn een klein land met ondernemers met grote ambities,’ zegt bestuurslid Jeanet Brandsma van LTO-vakgroep Melkveehouderij. ‘Voor de lange termijn moeten we ons bewust zijn dat de ruimte in Nederland beperkt is. Dat betekent dat de ruimte voor ontwikkeling ook beperkt is.’