Resistentie speerpunt in uienveredeling

Haijo DoddeKwaliteit en opbrengst in de juiste verhouding, dat is steeds de afweging die uientelers maken bij hun rassenkeuze. ‘De praktijk zoekt goede harde uien, die huidvast zijn maar ook productief en goed te bewaren’, verklaart Luc Remijn, namens DLV Plant betrokken bij het Uien Innovatie en Kenniscentrum (UIKC).
Na enkele jaren met bewaarproblemen zijn de speerpunten in de veredeling verder verlegd naar eigenschappen die betrekking hebben op de kwaliteit. Voor wat betreft ziekteaantastingen vertelt Remijn dat met name de resistentie tegen fusarium een thema is. ‘Voor andere bodemgebonden schimmels, zoals witrot of pinkroot, staat de resistentieveredeling op een lager pitje’, aldus de teeltspecialist.

Koprot

Bij koprot komt Remijn in de praktijk wel rasverschillen tegen. ‘Het lijkt erop dat rassen met grovere nekken iets gevoeliger zijn voor infectie, vanwege de grotere invalspoorten na het loofklappen’, vertelt de adviseur. ‘Om koprot te voorkomen is het bovenal van belang dat een gewas gelijkmatig groeit en afrijpt, waardoor de kans op te diep klappen kleiner is.’
Zaadfirma Takii brengt al enkele jaren uienrassen van Japanse herkomst op de markt die tolerant zijn voor fusarium. Het betreft de rassen Takmark, Takstar en Paraat. ‘Deze uien hebben vooral een goede veldresistentie’, zegt salesmanager Erik Vesseur van Takii. ‘Als standaardrassen bij zware ziektedruk een uitval hebben van 20 procent, dan blijft dat bij deze rassen beperkt tot zo’n 2 procent.’
De fusariumresistente rassen van Takii zijn niet lang te bewaren, meldt Vesseur. ‘Ze zijn geschikt voor de vroege teelt en levering direct afland. Vooral in Frankrijk en Duitsland maken uientelers gebruik van deze rassen.’ Volgens Vesseur is het inkruisen van de bewuste resistentie in bewaaruien een van de veredelingsdoelen van Takii.
Vesseur benadrukt dat minder gevoelige rassen geen oplossing zijn voor teelt op percelen met een zware fusariumbesmetting. ‘Dat raden we sterk af omdat geen sprake is van volledige resistentie. Zwaar besmette percelen achten wij niet geschikt voor de uienteelt.’
Jaap Jonker van De Groot en Slot gaat er vanuit dat alle huidige uienrassen genetisch even vatbaar zijn voor koprot. ‘Andere factoren spelen voorlopig veel meer een rol. Uniformiteit is inderdaad heel belangrijk. Wat dat betreft kan priming van zaad van meerwaarde zijn voor een optimale start. Indirect wordt koprot beïnvloed door vroegheid, uniformiteit, dunne nekken en snelle afrijping. De aantasting is in de praktijk echter lastig te vangen en bovenal sterk seizoensafhankelijk.’
In de programma’s voor resistentieveredeling zijn met name fusarium en pinkroot aandachtspunten bij De Groot en Slot. De zaadfirma introduceerde drie jaar geleden Hysky, een ras dat sterk is tegen fusarium en ook goed te bewaren. ‘Van dit ras hadden we afgelopen jaar niet voldoende zaad beschikbaar om aan de vraag te voldoen. Komend jaar kunnen we wel opschalen naar 500 tot 600 hectare in Nederland.’
Jonker omschrijft Hysky als een ras dat onder fusariumdruk aantastingen en uitval behoorlijk reduceert. Dat geldt zowel voor vroege aantastingen als planten kunnen wegvallen, als voor aantastingen tijdens de bolvorming. ‘Met name in de Noordoostpolder waar veel problemen zijn met fusarium, is er volop belangstelling voor dit ras.’

Passend antwoord

Voor pinkroot is volgens Jonker al wel resistent materiaal beschikbaar voor de veredeling maar nog niet voor de praktijk. ‘In Noordwest-Europa komt pinkroot steeds meer voor als gevolg van hogere bodemtemperaturen. We gaan daarom in de veredeling voor een passend antwoord.’
Naast de bodemschimmels meldt Jonker dat De Groot en Slot al een jaar of tien Hylander op de markt brengt, een ras met resistentie tegen valse meeldauw. ‘Dit is een resistentie die goed standhoudt in de praktijk’, aldus Jonker. ‘Het ras is met name geschikt voor de biologische teelt. Maar ook gangbare telers in onder meer Frankrijk hebben belangstelling. Zij kunnen met Hylander gemakkelijker voldoen aan de geldende residu-eisen.’
Zaadfirma Hazera richt zich qua ziekteveredeling in zaaiuien op fusarium, pinkroot en valse meeldauw, vertelt gewasspecialist Frank Druyff. Voor valse meeldauw is het gelukt om het resistente ras Santero op de markt te brengen. De uien van dit ras zijn volgens Druyff goed te bewaren en geschikt voor de bioteelt.
‘Valse meeldauw heeft onze focus omdat het toch een wereldwijd probleem is. Daarnaast kijken we in de veredeling ook naar de gevoeligheid voor andere gewasaantastingen als stemphylium en bladvlekkenziekte. Rassen die sterk zijn tegen bladschimmels kunnen geteeld worden met minder bespuitingen en dat is gunstig voor de kostprijs’, legt Druyff uit.
Commerciële rassen met resistenties tegen fusarium en pinkroot zitten in de pijplijn, meldt Druyff. ‘Maar de komende jaren is ook op dat vlak wel wat van ons te verwachten.’