‘Laat duizend bloempjes bloeien’

Het gaat om tien bewoners met een handicap. Zij beschikken ieder over een studio met eigen badkamer in het moderne woongebouw, dat drie jaar geleden op deze plek verrees. De houten vloer en strakke witte muren in de gang en centrale ruimte geven het gebouw een eigentijds en gezellig huiskamergevoel.
‘Dit is gebouwd door Woonstichting Singelveste, inmiddels AlleeWonen’, weet Jan Nieuwstraten, die een rondleiding over De Kleine Hoeve geeft. ‘Voor in het gebouw zijn twee woningen gemaakt waarin Cisca met haar gezin en mijn dochter Marieke wonen. Ikzelf woon in het huis dat bij de boerderij hoort.’
Enige uitleg over hoe de lijntjes op de Bredase stadsboerderij lopen is geen overbodige luxe. Nieuwstraten (66) is bestuurslid en beheerder van Stichting De Kleine Hoeve en vrijwilliger op de boerderij. Cisca Smaling (46), haar zus Angela Mulder en Marieke Nieuwstraten zijn de feitelijke bedrijfsleiders van het boerenbedrijf met de zorgtak. En dan zijn er nog de ouders van de tien bewoners die zich hebben verenigd in Isidoor om de belangen van hun kinderen behartigen.
Het balletje van dit woonwerkproject begon te rollen toen Nieuwstraten en zijn vrouw zich begin jaren negentig af gingen vragen hoe de toekomst eruit zou zien van hun toen nog thuiswonende zoon Bart, die meervoudig gehandicapt is. De traditionele weg van een gesloten zorginstelling was niet de route die ze voor Bart voor ogen hadden.
‘Daar werden we niet vrolijk van met twee begeleiders op een groep van acht’, zegt Nieuwstraten. ‘Voordat iedereen gewassen en aangekleed is, blijft er minimale tijd over voor bijvoorbeeld buitenactiviteiten en Bart is een echt buitenmens. Dat zou dus niet werken.’

Persoonsgebonden budget

De komst van het persoonsgebonden budget (pgb) bracht hen, samen met een ander ouderpaar van een gehandicapte zoon, op het idee om zelf iets te organiseren, vertelt Nieuwstraten. ‘Het idee ontstond uit de zorg voor onze kinderen. We willen onze hun een goede toekomst bieden, ook als de ouders wegvallen om een of andere reden. Dat is het grote doel van dit alles.’
Ongeveer tegelijkertijd beraadde gemeente Breda zich over de invulling van het landgoed. Er was sprake van toenemende verloedering omdat de melkveehouder zijn bedrijf had beëindigd vanwege een gebrek aan ontwikkelingsruimte. Toen de stoppende melkveehouder was vertrokken, kocht de woonstichting de boerderij. De bijbehorende 18 hectare grond werd gepacht van de gemeente.
‘Het viel allemaal mooi samen’, herinnert Cisca Smaling zich nog goed. Zij liep destijds ook met plannen rond om iets te doen met gehandicapten op de naburige kinderboerderij De Sik. Dat leidde uiteindelijk tot een samenwerking met Nieuwstraten en co.
Op 1 mei 2005 werd de stadsboerderij operationeel en in de loop der jaren zijn de stallen en omliggende gebouwen verbouwd. Samen met Marieke Nieuwstraten en haar zus Angela heeft Smaling nu de leiding over de stadsboerderij. In een uitgebreide moestuin van 1 hectare telen ze samen met hun tien boeren allerlei soorten vergeten groenten als regenboogbietjes, zeekool, slangenradijsjes en wilde asperges. Alles wordt handmatig onderhouden en geoogst.
Daarnaast wordt er graan geteeld op zo’n 8 hectare, waarbij de meeste machinale werkzaamheden worden uitbesteed aan een loonwerker. Ook is er een klein winkeltje voor de huisverkoop, waar naast de groenten ook eieren van de eigen scharrelkippen, zelfgeslingerde honing en zelfgemaakte jams in de schappen liggen.
Het leeuwendeel van de geteelde groenten gaat naar Ecoville in Barendrecht. ‘Die zijn daar in gespecialiseerd’, legt Smaling uit. ‘We hopen met de omzet een klein beetje over te houden als de kosten zijn betaald. Het hoofddoel is om met onze bewoners hier te leven en daar hoort het dagelijkse werk gewoon bij. Wat ze aan werkzaamheden doen, moet wel nuttig zijn en in dienst van de boerderij. Hoe beperkt het werk soms ook is.’

Kleinschalig

‘Als de situatie ontstaat dat je het gevoel krijgt dat ze in de weg lopen of zo, dan weten we dat we verkeerd bezig zijn’, vult Nieuwstraten aan. ‘We willen kleinschalig blijven en gevoel houden met het bedrijf en de mensen.’
Voor grotere investeringen, zoals verbouwingen of de aanschaf van een machine, doen ze soms een beroep op passende subsidiepotjes. ‘We willen niet ons handje ophouden bij de gemeente of andere instanties. We zijn onafhankelijk begonnen en dat willen we blijven.’
Het kenmerkt de filosofie van De Kleine Hoeve, die nadrukkelijk niet het predicaat van zorgboerderij wil dragen. ‘Dan stop je ons in een hokje waar we niet in horen. Als je niet oplet, loop je niet in de pas van het bedachte systeem en wordt je de nek omgedraaid’, zet Nieuwstraten de bedrijfsfilosofie kracht bij.
‘Dit is ontstaan uit een ouderinitiatief waarvoor wij onze nek hebben uitgestoken. Dat was mede door het pgb, dat oorspronkelijk ook bedoeld was om innovatieve ontwikkelingen in de zorg mogelijk te maken, een succes geworden. Eigen initiatieven en werkwijzen geven de samenleving kleur. Bevordering van biodiversiteit moet niet alleen in de landbouw gebeuren, maar ook in de zorg: laat duizend bloempjes bloeien.’

Heerlijkheid Burgst

De Kleine Hoeve werkt samen met de naburige Vleesveehouderij Van de Haar-Snijders die Galloway runderen houdt en kinderboerderij De Sik. Een deel van de producten wordt gelabeld met de merknaam Heerlijkheid Burgst.
Samen zijn de drie boerenbedrijven aan het onderzoeken hoe ze het landgoed beter kunnen laten renderen. ‘Ik zat onder meer in een ondernemersgroep van ZLTO waar je leuke ideeën op kunt doen bij collega’s. Nu zijn we via de provincie aangehaakt bij het Europese subsidieprogramma Pure Hubs. Er liggen allerlei ingrediënten en het gebied heeft nog zo veel potentie’, zegt Nieuwstraten.
‘Via de bewonerscommissie van de Haagse Beemden werken we ook samen met de wijkbewoners. Ook betrekken we daar gemeenteraadsfracties en ambtenaren bij. Net zoals bijna tien jaar geleden dit allemaal vorm kreeg, ontstaat er ook nu weer vast iets leuks. Daar kun je donder op zeggen.’