Stel renderend gewas centraal in 'boostjaar'

'We lopen als toeleverancier en teeltadviesbedrijf vaker tegen problemen aan waar we met chemie geen kant-en-klare oplossing voor hebben. Samen met telers zoeken we naar mogelijkheden om bijvoorbeeld aaltjesproblemen aan de voorkant op te lossen en niet meer aan de achterkant', zegt directeur Wouter ten Brinke van Ten Brinke. 'Bodem- en bouwplanmaatregelen zijn daarin cruciaal.'

Het bedrijf in het Flevolandse Creil is initiatiefnemer van het project Boeren Boosteren Bodem (BBB). In dit project verbeteren Flevolandse pootgoedtelers de bodemkwaliteit door in een 'boostjaar' graan te vervangen door een bodemverbeterend gewas of bouwplanmaatregel. Het doel is om hiermee vooral de hoogsalderende gewassen in de benen te houden.

Landbouwgrond wordt steeds duurder. In Flevoland is de gemiddelde grondprijs net boven de 180.000 euro per hectare. Op deze gronden moeten boeren en telers flink cashen om dat te compenseren. 'Pootaardappelen, bloembollen en uien zijn doorgaans de enige gewassen waar telers veel geld mee kunnen verdienen', zegt Elian van 't Klooster, teeltmanager akkerbouw bij Ten Brinke.

Overige gewassen zijn financieel gezien minder interessant. 'Akkerbouwers kunnen lucratieve teelten daarom niet in een ruimere rotatie gaan verbouwen. Dat kost direct veel geld. Daarom stellen we binnen BBB de pootgoedteelt centraal. Een gewas waar een ondernemer toch al niets aan verdient, vaak een graanteelt, maakt plaats voor bijvoorbeeld een groenbemester', vertelt Van t Klooster.

Bodemgezondheid is belangrijk

Officieel start BBB pas dit najaar, maar deelnemend pootgoedteler Stefan Bouma in Rutten heeft alvast een maatregel getroffen. '80 procent van het financiële rendement op ons bedrijf komt van onze 200 hectare pootaardappelen. Dit gewas verbouwen we in een rotatie van 1 op 3. Om dat op termijn te kunnen volhouden, is bodemgezondheid belangrijk', stelt hij.

Op de gronden in de Noordoostpolder vormt Meloidogyne chitwoodi de grootste bedreiging voor de pootgoedteelt. Bij Combinatie Bouma-Holtslag is chitwoodi nog niet aangetroffen, maar dat wil Bouma graag voorkomen. Het bedrijf zaait daarom na iedere hoofdteelt zoveel mogelijk bladrammenas dat een resistentie heeft tegen Meloidogyne chitwoodi.

Bouma teelt dit seizoen voor het eerst resistent rietzwenkgras als hoofdteelt in plaats van wintertarwe. Dit gras is ook een slechte waardplant voor Meloidogyne chitwoodi en dient als voorvrucht van de tulpenteelt, waarvoor de akkerbouwer grond verhuurt aan een bollenteler. Dit najaar zaait hij na de pootgoedoogst eveneens rietzwenkgras voor de zaadteelt. Een contract met afnemer Barenbrug, ook deelnemer aan BBB, is al afgesloten.

'Mooie, intensieve beworteling'

'De ervaring van de bollenteler met een grassoort als voorvrucht is goed en rietzwenk heeft een mooie, intensieve beworteling', verklaart Bouma de keuze. 'Het enige nadeel ten opzichte van bladrammenas is dat rietzwenk vrijlevende aaltjes kan vermeerderen.'

Met de groenbemester probeert de akkerbouwer ook het organischestofgehalte op de slempgevoelige grond op peil te houden. Daarnaast strooit hij champost. Door zijn deelname aan BBB hoopt Bouma tot nieuwe inzichten te komen voor wat betreft de bodemgezondheid. Samen met partners binnen het project stelt hij dit najaar een bodemkwaliteitsplan op voor de exacte invulling van het boostjaar 2026.

Via de subsidie Europees Innovatie Partnerschap (EIP) blijft het financiële risico van de deelnemende telers beperkt, ondanks dat ze de geringe opbrengsten van de graanteelt op termijn verwachten te compenseren door betere rendementen van de hoogsalderende gewassen. Ook Barenbrug, Vandinter Semo en Agrico beuren Europees geld voor onderzoek binnen BBB.

Vooral jonge telers aangesloten

Ten Brinke vertelt dat vooral jonge telers zijn aangesloten bij het driejarige project, waaraan ook één ondernemer uit Friesland deelneemt. 'Een oudere akkerbouwer zonder opvolger verandert niet meer zo snel. We merken dat jonge ondernemers zich steeds meer bewust worden van het belang van een gezonde bodem en dat het wel degelijk winstgevend kan zijn om een groenbemester als hoofdteelt in te zetten in plaats van graan.'

Toch zien de akkerbouwer en Van 't Klooster dat het belangrijk is om dat effect goed met cijfers te kunnen onderbouwen. Voor de financiële onderbouwing heeft Ten Brinke daarom accountantskantoor Flynth bij het project betrokken. Wageningen University & Research verzorgt de technische kant, zoals het nemen van grondmonsters en het opstellen van het bodemkwaliteitsplan.

'Een mooi resultaat zou zijn als we met een of meerdere casussen kunnen laten zien dat het saldo per hectare voor pootgoed zo omhooggaat dat deze winst gelijkstaat aan of beter is dan het graansaldo. We proberen in BBB verschillende casussen te realiseren', legt de teeltmanager akkerbouw uit. Ten Brinke vult aan: 'Die verschillen komen vanzelf, want iedere teler heeft een ander bodemprobleem.'

Zestien akkerbouwers in Nederland denken na over een casus. De initiatiefnemers van het project selecteren uiteindelijk de tien meest geschikte.