D66, CDA, VVD en GL-PvdA leggen samen landbouwvisie op tafel bij informateur

De betrokken bestuurders maken deel uit van de duurzaamheidsnetwerken en -werkgroepen van de vier partijen. Zij werken samen in de commissie landbouw binnen het Duurzaamheidsoverleg Politieke Partijen (DoPP). In de gezamenlijke visie kiezen de partijen naar eigen zeggen niet voor óf natuur óf voedselproductie, maar pleiten ze voor een integrale oplossingen voor de milieu-, water- en klimaatdoelen waar het te vormen kabinet voor staat. '

De samenwerking op bestuursniveau van de vier partijen is opvallend omdat partijleider Dilan Yesilgöz van de VVD een samenwerking met GroenLinks-PvdA in een nieuw kabinet vooralsnog uitsluit. 'We willen niet doormodderen; het is tijd voor doorbraken', melden de partijbestuurders aan Buma.

Duidelijke keuzes nodig

De kern van de gezamenlijke visie is een omslag naar kringlooplandbouw, waarbij de sector minder afhankelijk wordt van chemische bestrijdingsmiddelen, kunstmest en geïmporteerd veevoer. De DoPP-leden kijken met optimisme naar de toekomst, maar stellen dat er duidelijke keuzes van het volgende kabinet nodig zijn om het land 'van het slot te krijgen'.

De partijen willen het gebruik van chemische bestrijdings- en gewasbeschermingsmiddelen fors verminderen. Zij stellen voor om gewasbescherming te vergroenen door gebruik te maken van weerbare gewassen en natuurlijke vijanden van plagen door het verbeteren van de biodiversiteit. Chemische middelen dienen alleen te worden ingezet als laatste redmiddel bij plantenziekten of plagen. Waar mogelijk willen de partijen gebruiksnormen en middelvoorschriften vervangen door doelsturing.

Met een transitie naar kringlooplandbouw moet de afhankelijkheid van externe grondstoffen verminderen. De partijen willen toe naar een meer grondgebonden veehouderij in samenwerking met de akkerbouw. Dit betekent dat mest en veevoer zoveel mogelijk in regionale kringlopen moeten worden toegepast en geproduceerd.

Maximaal gebruik van mest

Op het gebied van bemesting moet er maximaal gebruik worden gemaakt van dierlijke mest, eventueel aangevuld met de kunstmestvervanger renure. De aparte plaatsingsruimte voor kunstmest vervalt hierbij.

Wat betreft veevoer pleiten de partijen voor de afschaffing van de vrijstelling van soja van Europese handelstarieven, omdat dit oneerlijke concurrentie creëert en ontbossing elders in de wereld in de hand werkt. Daarnaast moet er een meer plantaardig voedingspatroon (eiwittransitie) komen om het dierenwelzijn te verbeteren en de leefomgeving te ontlasten.

De transitie naar duurzame landbouw heeft een belangrijk ruimtelijk aspect. D66, CDA, VVD en GroenLinks-PvdA pleiten daarom voor strategisch grondbeleid dat gepaard gaat met 'groene' ruilverkaveling. Het Rijk moet de regie voeren en een ruimtelijke visie ontwikkelen voor de diverse opgaven, zoals een grondgebonden landbouw, de energietransitie en woningbouw.

Actief opkopen landbouwgrond

De overheid moet het grondbeleid inzetten om boeren te helpen om de omslag te maken naar een grondgebonden bedrijfsvoering. Dit omvat het actief opkopen van grond van stoppende boeren en deze tegen een betaalbare prijs verkopen of verpachten aan boeren die hun bedrijf verduurzamen.

Bij 'groene' ruilverkaveling worden dier- en fosfaatrechten uit de markt genomen. Pachtwetgeving moet worden herzien om langdurige pacht, die boeren zekerheid over grond biedt, tot de norm te maken. Overheden met grondposities dienen duurzaamheidscriteria doorslaggevend te laten zijn bij verpachting in plaats van de hoogste bieder.

Natuurgebieden verbinden

De DoPP-partijen stellen voor om natuurgebieden te vernatten en te verbinden. Dit wordt bereikt door boeren en andere landeigenaren te betalen voor ecosysteemdiensten met langetermijncontracten. Diensten zoals de groenblauwe dooradering versterken de biodiversiteit en verbinden natuurgebieden.

De partijen benadrukken dat de hele voedselketen moet bijdragen aan de verduurzaming, bijvoorbeeld door het beprijzen en normeren van emissies naar de lucht en uitspoeling naar het water en het belonen van reducties daarin.

D66, CDA, VVD en GroenLinks-PvdA willen investeren in de agro-ecologische kennisclusters en hightech sectoren. Nederland moet toonaangevend blijven in de zaadveredeling, precisielandbouw en nieuwe teeltmethodes. De ontwikkeling van kweekvlees en nieuwe fermentatietechnieken moeten de eiwittransitie stimuleren. Kansen zien de partijen voor nieuwe gentechnologie en de teelt van biobased bouwmaterialen. Dat laatste vooral op gronden die minder geschikt zijn voor (intensieve) landbouw.

Betalingen voor ecosysteemdiensten

Voor de financiering van de plannen willen de partijen het transitiefonds nieuw leven inblazen. Daarnaast moet het Europese instrument van directe betalingen worden gekoppeld aan ecosysteemdiensten, waar nodig aangevuld met nationale subsidies en op basis van langetermijncontracten. Een nieuw verdienmodel voor boeren is de kern van de verduurzamingsvisie en de hele voedselketen moet daaraan bijdragen.

In de uitwerking en uitvoering van de visie wordt zoveel mogelijk gewerkt vanuit gebiedsprocessen. Boeren, terreinbeheerders, provincies en waterschappen krijgen en houden ruimte voor maatwerk en vakmanschap. Er is behoefte aan experimenten. Geslaagde initiatieven kunnen vervolgens worden opgeschaald.

Het visiestuk is aangeboden aan informateur Sybrand Buma daags voor hij vertegenwoordigers van de landbouwsector ontvangt. Bestuurders van onder meer LTO Nederland en het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK) spreken woensdag met Buma en de partijleiders Rob Jetten (D66) en Henri Bontenbal (CDA) over onder meer het oplossen van het stikstofprobleem.