Luzerne met stikstofbinding en structuur is goed voor bodem en vee

In de Meerpolder, door een ringsloot gescheiden van de Zuid-Hollandse stad Zoetermeer, runt Sjoerd Witteman samen met zijn vrouw Lisette, hun kinderen Esmee, Daniek en Raf en hun medewerkers het gespecialiseerde vleesveebedrijf het Groene Hart Rund.

Bij Sjoerd Witteman stroomt het boerenbloed door zijn aderen. Het is een passie die hij van zijn opa erfde. Na de middelbare landbouwschool begon hij in 2007, samen met zijn vrouw en schoonvader, op deze locatie. Inmiddels zijn Sjoerd en Lisette Witteman volledig eigenaar van het vleesveebedrijf dat ongeveer 250 runderen telt, verdeeld over drie rassen: Belgisch witblauw, verbeterd roodbont en Parthenaise.

De ondernemers mesten zowel de mannelijke als de vrouwelijke runderen af voor acht slagerswinkels. Vooral in Zuid-Holland, maar ook in Noord-Holland. 'Iedere winkel heeft zijn eigen vraag en dit proberen we op maat te leveren. De een wil een Belgisch witblauw en vrouwelijk dier vanwege de fijne vleesstructuur, terwijl de ander de voorkeur geeft aan een wat lichter, fijner gebouwde verbeterd roodbont', legt de vleesveehouder uit.

Deze vraaggestuurde aanpak resulteert in de levering van zo'n 350 dieren per jaar. Vanwege de fijnheid van het vlees is er iets meer vraag naar vrouwelijke runderen dan naar mannelijk slachtvee. Jaarlijks worden op het bedrijf tussen de 40 en 50 kalveren geboren. De rest wordt aangekocht.

De slagers hebben een afnameplicht. Daarbij gelden geen vaste contracten. De marktontwikkeling wordt gevolgd. Doordat de vleesveehouder niet met tussenschakels werkt, krijgt hij een goede prijs, mogelijk iets boven de marktprijs. Witteman brengt de dieren vijf of zes keer per week naar slachterijen in het Noord-Hollandse Schagen, het Utrechtse Meerkerk en het Utrechtse Veenendaal.

Goede prijzen

De vleesprijzen zijn nu hoog. Volgens de vleesveehouder heeft niemand ooit zulke hoge prijzen meegemaakt. 'Maar de kosten zijn ook fors hoger. De dieren die hier zijn geboren, zijn meer waard, maar de aangekochte dieren zijn aanzienlijk in prijs gestegen.'

De ondernemer vervolgt: 'Mijn doel is om de marge te behouden en de kosten te drukken om rendabel te blijven. De hoge prijzen komen eigenlijk twintig jaar te laat. Ze zijn heel lang niet of nauwelijks gestegen, terwijl alle kosten toenamen. Dit maakte veel bedrijven niet rendabel en er ontstonden opvolgingsproblemen in de sector. Dat is jammer.'

Bij de rassen verbeterd roodbont en Belgisch witblauw, waar Witteman bij die laatste stamboekbestuurder is, is aandacht voor keizersneden en het proberen te verminderen hiervan. Het Groene Hart Rund deed mee met het project Bewust Natuurlijk Luxe door bij het fokvee de bekkenbreedte te meten en bij de stierkeuze op een korte draagtijd en het geboortegewicht te letten om zo naar minder keizersneden toe te werken. Het project is geëindigd, maar de stamboeken zetten het nu zelfstandig voort.

'Het is een lange weg, voordat hier zichtbaar grote veranderingen zijn te zien. Maar er is onder vleesveehouders wel een bewustzijn ontstaan rond de keizersnede. Die is niet altijd te voorkomen, maar het is nu anders dan wanneer je niet eens over een natuurlijke geboorte nadenkt', vertelt de ondernemer.

Witteman houdt Parthenaise-runderen in het kader van een proefproject op het bedrijf naar natuurlijke geboorten. 'Wat betreft vleeskwaliteit komt dit ras dicht bij die andere twee rassen, maar het slachtrendement is iets lager. Ook zitten er minder luxe delen aan. Die delen, zoals de biefstuk, zijn door de slager veelgevraagd', licht hij toe.

De mannelijke runderen verlaten het bedrijf op een leeftijd van rond de twee jaar en de koeien tussen de drie en zes jaar. De vleesveehouder weet de wensen van iedere slager en probeert ieder dier hiervoor in de juiste conditie te krijgen. Voeding speelt daarbij een belangrijke rol.

Terwijl op veel melkveebedrijven de eerste grassnede een belangrijke eiwitbron is, speelt dat bij het Groene Hart Rund minder. Om vee af te mesten, zijn zetmeel en energie belangrijk. Witteman voert minder gras. Hij kiest voor uitgesteld maaibeheer. Daardoor hebben jonge weidevogels beschutting en meer overlevingskansen.

De drie runderrassen op het Groene Hart Rund krijgen verschillende rantsoenen. Door te variëren met de verhoudingen van componenten als luzerne, mais, voederbieten, bierbostel en aardappelen, kan de vleesveehouder het rantsoen perfect afstemmen op het geslacht, het ras en de fase waarin het dier zich bevindt om zo precies te voldoen aan de wensen van de slager.

Start- en afmestrantsoen

Zo is er bij binnenkomst een startrantsoen met een laag zetmeelgehalte en een wat hoger eiwitniveau, terwijl in het afmestrantsoen het zetmeelniveau juist hoger ligt en het eiwitgehalte lager. Dan worden relatief veel aardappelen gevoerd. Daarbij is er een verschil in rantsoen tussen stieren en koeien. Verder worden gras, corn cob mix, mais en bierbostel gevoerd. Een deel van de runderen krijgt weidegang.

Het eiwitniveau in het rantsoen wordt gestuurd door een krachtvoermengsel in het rantsoen. In de eerste paar weken wordt eveneens gras verstrekt en de luzerne gedurende de gehele afmestperiode. Witteman voert nu drie jaar luzerne, ook voor de structuur. Voorheen werd 150 tot 200 gram gehakseld tarwestro per dier per dag ingezet voor die structuur.

Prijstechnisch bleek luzerne, aanvankelijk in grote balen uit Frankrijk, interessanter te zijn dan de 20 kilobalen gehakseld tarwestro. Ook voertechnisch past dit beter, zegt de vleesveehouder. 'De structuurwaarde van luzerne is goed. Je krijgt er gratis een beetje eiwit bij.' De afmestdieren krijgen 300 tot 400 gram luzerne, de zoogkoeien zo'n 4 kilo.

Eigen teelt

Dit jaar heeft de ondernemer op 4 hectare zelf luzerne geteeld. Hij vindt dit gewas goed bij zijn bedrijf passen. 'Als vlinderbloemig gewas bindt luzerne stikstof uit de lucht, wat de bodem verbetert voor de maisteelt die er na enkele jaren in het bouwplan op volgt. Bovendien is het een bodemverbeteraar en levert de eiwitteelt extra punten op binnen het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB).'

Voordat Witteman op 18 maart luzerne zaaide, heeft hij 15 ton stromest per hectare gegeven. Het droge voorjaar hielp niet helemaal mee. Door de trage groei kwam veel onkruid op het perceel. Bij luzerne is gewasbescherming niet mogelijk.

De vleesveehouder koos daarom voor een andere aanpak. Het gewas is twee keer kort gemaaid, waarbij het maaisel is blijven liggen. Dit hielp om het onkruid te overwinnen. 'Uiteindelijk hebben we toch nog drie mooie sneden kunnen maaien', zegt hij.

Op de laatste maandag van september is het perceel voor de derde snede gemaaid. Dit gebeurt altijd wat hoger dan gras, op 7 centimeter, waardoor de jonge spruiten niet worden geraakt. 'Als die wel worden gemaaid, wil het gewas niet meer groeien', vertelt de ondernemer. Op dinsdag aan het einde van de dag gaat het in de wiers. Dan kan het een paar dagen drogen, zodat het donderdag in foliebalen kan worden verpakt.

De eerste snede eigen luzerne wordt nu ook gevoerd. Witteman is hier enigszins tevreden over. 'Toch zit er nog iets onkruid tussen. Bij de latere sneden zie je dat niet meer terug. Het is dus zeker een gewas om mee door te gaan', vindt hij.

Doorgaan doet de ondernemer ook met zijn bedrijf. Er is nieuwbouw op komst om een aanbindstal te vervangen en asbest te saneren. Er zijn ook plannen voor een vergader- en beleefruimte en logies. Daarnaast gaat Witteman vanaf december kippen houden in een mobiele wagen om zijn bedrijf verder te verbreden. Groei in het aantal dieren ligt niet in het verschiet. 'Met onze vaste afnemers blijft het maatwerk en daarmee de focus op kwaliteit en perfectioneren van de keten.'