'Ammoniakemissie halveren is ambitieus maar realistisch doel'

'Bemest op z'n Best is een innovatieprogramma dat zich richt op nieuwe bemestingstechnieken waarbij de ammoniakemissie lager is dan de technieken die nu zijn toegestaan en worden gebruikt', legt programmaleider Koos Verloop van Bemest op z'n Best uit. 'Praktisch gezien vergelijken we de innovaties met twee technieken die nu veel worden gebruikt.' Dat zijn de zodebemester en de sleufkouterbemester waarbij mest verdund wordt met water.

Het programma is in het leven geroepen om een bijdrage te bieden aan de stikstofproblematiek. 'Het stikstofprobleem gaat over de ammoniakemissie en in Nederland is bekend dat dit te hoog is. Ammoniak wordt uitgestoten door verschillende sectoren en de landbouw is daar een van', licht Verloop toe. Met het innovatieprogramma wil hij helpen om de ammoniakemissie vanuit de agrarische sector te verminderen.

Het doel van Bemest op z'n Best is bemestingstechnieken ontwikkelen waarbij de ammoniakemissie gehalveerd kan worden ten opzichte van de huidige technieken. 'Van de gangbare technieken is vastgesteld dat 17 procent van de ammoniak uit de mest vervliegt. Die 17 procent willen we halveren', legt de programmaleider uit. Volgens hem is dit een ambitieus maar realistisch doel. 'Ik vind dat we de lat hoog moeten leggen en er zijn perspectieven om het te halen. We zien het als een goed richtpunt.'

Toch kan Verloop niet met zekerheid zeggen of het halveringsdoel is bereikt. 'We zijn helaas niet zover gekomen om feitelijke cijfers te kunnen vrijgeven. Er moet meer onderzoek plaatsvinden om getallen te kunnen geven.'

Uit het programma is wel naar voor gekomen dat het haalbaar is en de programmaleider denkt dat het belangrijk is om verder onderzoek te doen. 'We hopen dat we door kunnen gaan om de meest kansrijke innovaties in de praktijk te testen om de emissie beter te kunnen becijferen.'

Om ideeën op te halen, is een aantal oproepen gedaan. Van tevoren is aangegeven dat het idee eigendom van de bedenker blijft. 'We zijn erg scherp geweest op het vertrouwelijk omgaan met het idee. Vooral machinebouwers zijn bang dat het idee wordt opgepakt door anderen die het goedkoper maken. Vertrouwen is daarom belangrijk in de aanpak', benadrukt Verloop. In totaal zijn 61 ideeën ingezonden. 'Daarvan hebben we 16 innovaties daadwerkelijk onderzocht.'

De stikstofproblematiek en de ammoniakemissie spelen een grote rol in Nederland en veel kennisinstellingen zijn daarmee bezig. 'Wij vonden het belangrijk om verschillende partijen bij elkaar te brengen. Ook is het belangrijk om oog te hebben voor de praktijk. We werken aan het draagvlak voor betere technieken voor zorgvuldig bemesten door met adviesorganisaties samen te werken. De onderzoeken laten zien dat we de ammoniakemissie kunnen halveren, maar het moet ook praktisch uitvoerbaar zijn', zegt de programmaleider.

Het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselveiligheid en Natuur is de opdrachtgever en Wageningen University & Research is de trekker van het programma. Het Louis Bolk Instituut, Nutriënten Management Instituut, Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek, TNO, RIVM, Delphy, PPP-Agro Advies, LTO en Cumela zijn ook betrokken bij het programma.

Mesttoedieningstechniek

De programmaleider legt uit dat hij het belangrijk vindt om de aandacht weer te vestigen op mesttoediening. 'Wat je ziet, is dat Nederland rond 1990 veel aandacht besteedde aan mesttoediening en met name aan de ammoniakvermindering. In die tijd zijn de eerste technieken ontwikkeld. Sindsdien is de aandacht voor het onderwerp een hele tijd veel minder geweest.'

In het programma is ook gebleken dat de techniek van het zorgvuldig toedienen van mest heel belangrijk is. 'We hebben demo's gegeven en op bijeenkomsten ons verhaal verteld', vertelt Verloop. Daarnaast is informatiemateriaal gemaakt zoals brochures. 'We willen boeren met deze informatie handvatten geven om te zien of ze de technieken goed toepassen en hoe ze hun machine optimaal kunnen instellen.'

Drie partijen

De doelgroep van Bemest op z'n Best zijn boeren, loonwerkers en machinebouwers. De insteek van die drie partijen verschilt behoorlijk. 'Machinebouwers willen machines maken, maar die moeten wel betaalbaar zijn voor loonwerkers. Boeren willen een robuuste bedrijfsvoering waarbij het de boer in eerste instantie niet gaat om de ammoniakemissie. Boeren en loonwerkers hebben baat bij technieken die praktisch goed werken en de bodem en graszoden goed houden', legt de programmaleider uit.

Verloop ziet in dat ammoniakemissie voor de meeste boeren niet vooropstaat als aandachtspunt. 'Boeren letten bij bemesting behalve op kosten vooral op een goede kwaliteit van bodem, graszode en geoogste gewassen. Als dat op orde is, zijn de kuilen beter en kan een goed rantsoen gemaakt worden. Het is voor boeren belangrijk dat technieken die zaken ondersteunen.'

Het programma Bemest op z'n Best richt zich vooral op de melkveehouderij. 'In de melkveesector wordt de meeste drijfmest toegepast op gras. Daarom zijn daar grote slagen te halen wat betreft het beperken van de ammoniakemissie', licht de programmaleider toe. In de loop van het project werd duidelijk dat ook de bemesting van bouwland belangrijk is. 'Verschillende demo's en innovaties hebben betrekking op de bemesting van bouwland.'

Voor het onderzoek is mest van melkvee gebruikt. Het onderzoek heeft zowel in proefopstelling als op een demoveld plaatsgevonden. 'We hebben geen onderzoek bij een veehouder gedaan omdat je de omstandigheden dan zo moet inrichten dat je precies de ammoniak van de innovatie meet en niet die van de buurman bijvoorbeeld', zegt Verloop. Volgens hem is het voor een vervolgonderzoek van belang om dit wel te doen om zo het functioneren in de praktijk te onderzoeken.