'Niet-kerende grondbewerking houdt bodem vitaal, opbrengst stijgt niet'

Het was relatief rustig met de voorjaarswerkzaamheden bij Ruud van Woerkom en zijn zoon Casper, toen Nieuwe Oogst hun akkerbouwbedrijf in Slootdorp half maart bezocht. Buiten schijnt de zon, maar door de frisse wind voelt het koud aan. Op het land begint het al behoorlijk op te drogen. Aan de keukentafel erkent de nuchtere Van Woerkom dat vorig jaar rond deze tijd de vlag er wel anders bij hing.

De Noord-Hollandse ondernemer doelt op de extreme nattigheid in het voorjaar van 2024, toen veel akkerbouwers zaten te worstelen om de grond te bewerken. 'Dat terwijl wij profiteerden van de voordelen van NKG. In de zomer van 2023 hadden we de grond gewoeld en direct daarna een groenbemestermengsel ingezaaid. Dit mengsel stond er in het voorjaar mooi op en de waterdoorlatendheid van de grond was goed.'

Van Woerkom werkt nu ongeveer tien jaar volgens de principes van NKG. Tenminste, de meeste. Want hij noemt zichzelf geen typische NKG-boer. Hij spreekt van een soort tussenvorm, omdat het bedrijf ieder jaar een deel van het areaal bewerkt met een krukasspitmachine. Deze machine zet de spades zodanig in de grond dat ze de grond openbreken. Een krukasspitter heeft dus wel een minder kerende bewerking dan een roterende spitmachine, want die keert en mengt de grond compleet.

'Nadat de bieten zijn gerooid, later in het najaar, laat vooral onze zwaardere kleigrond het niet toe om bovenover te woelen of te ecoploegen. Dan sta je te slippen', beargumenteert Casper van Woerkom. Volgens de jonge ondernemer werken spitten en in dezelfde werkgang wintergraan zaaien in deze situatie goed. 'Het is helemaal niet verkeerd om één keer in de vier jaar de grond goed los te maken. Daar heb je jaren profijt van, de grond moet ook niet te vast worden.'

Via Stichting Veldleeuwerik, die inmiddels is gestopt, kwam Ruud van Woerkom op het idee om met NKG te beginnen. 'Ik was al veel bezig met de bodem en ik zocht naar maatregelen om deze verder te verbeteren. Op een gegeven moment zit je als teler in een vast ritme en doe je bepaalde handelingen al jaren hetzelfde. Je dut als het ware een beetje in', knipoogt hij.

Gesprekken in de studiegroep

'De gesprekken in de studiegroep motiveerden mij om met een nieuwe uitdaging aan de slag te gaan.' Casper van Woerkom vond de omslag naar NKG aanvankelijk maar niets, al geeft hij direct toe dat hij destijds 'heel jong' was. 'Ploegen geeft ook voordelen, vond ik. Bovendien haalden wij geen mindere opbrengsten van het land dan collega's.'

Maar tegenwoordig ziet Van Woerkom de voordelen van NKG wel degelijk in. Op het akkerbouwbedrijf van 70 hectare met consumptieaardappelen, pootgoed, suikerbieten, zaaiuien, wintergerst en wintertarwe worden bijvoorbeeld maximaal groenbemesters ingezet, met goede resultaten tot gevolg.

'Zoveel mogelijk groenbemesters in het bouwplan vind ik een van de mooiste maatregelen. Na de graanoogst trekken we de stoppel los, zetten we de rotorkopeg in het perceel en zaaien we een groenbemestermengsel', licht de bedrijfsopvolger toe.

De bedoeling is het mengsel zo lang mogelijk te laten staan, in ieder geval de winter over. 'Je houdt nutriënten beter vast op je perceel en het heeft positieve effecten op de waterhuishouding', stelt Van Woerkom.

In het voorjaar zien de telers nooit water op het land staan. Ze kiezen bewust voor groenbemestermengsels en laten zich goed adviseren. 'Wij hebben hier geen problemen met aaltjes, maar je moet er wel rekening mee houden', beseft Ruud van Woerkom.

'We hanteren een ruime gewasrotatie, dat scheelt veel', vult Casper van Woerkom aan. 'We telen gerst of tarwe in een rotatie van 1 op 2, dus de helft van ons totaalareaal beslaat altijd een rustgewas.' Naast dat een rustgewas doorgaans diep wortelt en daardoor een positief effect heeft op de bodemstructuur, biedt het ook wat betreft onkruidbestrijding grote voordelen.

Hogere onkruiddruk

Bij NKG is de onkruiddruk vaak juist hoger. 'Maar in graan is onkruid goed te bestrijden, dus op ons bedrijf hebben we dat probleem ondervangen', geeft Van Woerkom aan. 'Daarbij komt dat de onkruiddruk in dit gebied minder hoog is. Verder proberen we een teelt zo schoon mogelijk te beginnen. Dat kan door de grond vooraf te bewerken met een ecoploeg of door glyfosaat toe te passen. Maar dat laatste doen we het liefst zo min mogelijk.'

Ruud van Woerkom zegt altijd 'bovenop het onkruid' te zitten. 'Ik ben van de oude stempel, dus ik loop in de zomer regelmatig met de hak door het land. Dat is alleen maar goed', vindt hij. Overigens is de ecoploeg voor het bedrijf in de Wieringermeerpolder tot nu toe de belangrijkste investering geweest sinds de ondernemers zich richten op NKG.

De akkerbouwers kochten de machine een paar jaar geleden, maar gebruiken deze minder dan verwacht. Casper van Woerkom: 'De veldomstandigheden moeten echt goed zijn. In het voorjaar kunnen we de ecoploeg op onze lichtere gronden vaak wel gebruiken, maar als het natter is, ploeg je alleen maar 'vette riemen' naar boven.'

Juiste moment blijft lastig

De ecoploeg wordt door het bedrijf vooral ingezet om de groenbemester goed onder te werken en 'mooie, zwarte grond' te realiseren voor de uien- en bietenteelt. Het juiste moment bepalen om de grond te bewerken in het voorjaar blijft lastig, merkt Van Woerkom op.

'Wil je maximaal punten scoren voor het Gemeenschappelijk landbouwbeleid, dan moet je de groenbemester laten staan tot 1 maart. Maar in februari was de grond bevroren en waren de omstandigheden perfect voor de ecoploeg, dus hebben we er dit jaar voor gekozen van het moment gebruik te maken. Terwijl je de groenbemester eigenlijk zo lang mogelijk wilt laten staan.'

De vraag of je een investering als een ecoploeg economisch kunt terugverdienen, vinden vader en zoon lastig concreet te beantwoorden. 'NKG is geen wondermiddel. Doordat we minder zware bewerkingen uitvoeren dan voorheen, hebben we wel minder dieselverbruik. We oogsten niet meer tonnen van een hectare dan eerder. Maar als we geen NKG zouden toepassen, was de opbrengst nu mogelijk juist minder geweest', legt Ruud van Woerkom uit.

Casper van Woerkom ziet NKG vooral als een langetermijninvestering in de bodem. 'De bodembewerkbaarheid wordt beter en je verstoort het bodemleven minder. Gangetjes die worden gemaakt door wortels en wormen blijven beter intact, wat goed is voor de structuur. Bij droogte zijn onze gewassen vitaler, omdat ze in staat zijn meer vocht vast te houden.'

Die vitaliteit zorgt er ook voor dat de gewasgezondheid doorgaans op orde is op het bedrijf. Of dat is toe te schrijven aan NKG? 'Gedeeltelijk wel', denkt Van Woerkom. 'Maar dat heeft ook te maken met ons extensieve bouwplan, waardoor de ziekte- en plaagdruk relatief laag is. Daarbij komt dat we met 70 hectare met zijn tweeën het werk prima aan kunnen. Dat betekent dat we tijd hebben om alle percelen goed in de gaten te houden en waar nodig in te grijpen.'

Vanwege de hoge gewasgezondheid kan het bedrijf besparen op gewasbeschermingsmiddelen en is een extensiever bouwplan sneller rendabel. Voor de toekomst heeft Van Woerkom voorlopig dan ook geen plannen om te intensiveren of fors uit te breiden in areaal. Wel werkt hij regelmatig buiten de deur, bij akkerbouwers in de buurt. Samen met een oud-klasgenoot rooit hij uien in loonwerk en 's zomers springt hij bij met bollen rooien.

Gestart met aardappelen

'Samen met een collega-teler in de buurt startten we een paar jaar geleden met de aardappelteelt. Wij telen hier 11 hectare consumptieaardappelen en 6 hectare pootgoed en onze collega teelt ruim 20 hectare aardappelen. Dat is toch bijna 40 hectare. Hiervoor heb je veel machines nodig, vandaar dat de samenwerking ons goed past. Zeker omdat we allebei nog geen ervaring hadden met deze teelt', vertelt Van Woerkom.

Over een paar jaar verwacht de akkerbouwer te hebben gekozen voor één van de twee: consumptieaardappelen of pootgoed. 'Beide teelten passen in onze bedrijfsvoering, maar beide in hetzelfde bouwplan geeft meer risico's wat betreft hygiëne. Pootgoed is mooi om wat om handen te hebben in de winter, maar van de consumptieaardappelen zijn de prijzen goed en deze teelt is beter te combineren met andere gewassen en loonwerk.'

De keuze van gasthoofdredacteur Susan Dijkshoorn

Twintig jaar geleden op 13 mei 2005 viel Nieuwe Oogst in de huidige vorm voor het eerst bij onze lezers in de brievenbus. De redactie wil daar met u bij stilstaan. Dit doen we door in de Nieuwe Oogst van week 20 terug te kijken, maar ook juist vooruit. Daarom hebben we Susan Dijkshoorn gevraagd als onze gasthoofdredacteur voor die speciale editie. Ze is boerin, jongerenbestuurslid bij LTO Noord en Royal FrieslandCampina én twintiger.

Lees hieronder waarom de gasthoofdredacteur voor de publicatie van bovenstaande artikel koos:

'Niet-kerende grondbewerking kan bijdragen aan een gezondere bodem, meer bodemleven, behoud van organische stof en minder uitstoot door beperkt machinegebruik. Het vraagt echter ook meer vakmanschap, ervaring en geduld. Juist daarom is het waardevol dat agrarisch ondernemers hun ervaringen delen. Praktijkkennis helpt anderen om bewuste keuzes te maken en beginnersfouten te vermijden. Het leek me daarom interessant om ondernemers aan het woord te laten over hun ervaringen met niet-kerende grondbewerking en zo bij te dragen aan kennisdeling en inspiratie voor collega's. Voor velen kan een praktijkverhaal van een collega vertrouwen geven om een verandering op het eigen bedrijf door te voeren.'