Noordelijke kleibodems zijn verrassend zoet, maar let op met beregenen

SALTA heeft in 2024 en in 2025 in opdracht van provincie Groningen de bodemverzilting op veertien landbouwlocaties in Friesland en Groningen onderzocht. Ondanks dat op veel plekken het oppervlaktewater en het ondiepe grondwater behoorlijk zout kan zijn, met EC-waarden tussen 4 en 10, bleef de bovengrond op de meeste percelen verrassend zoet.

Volgens het kennisinstituut, dat zich bezighoudt met de problematiek van de verzilte landbouw, lijkt opstijgend zout uit de diepere lagen op veel plekken minder snel tot problemen te leiden dan gedacht. Op drie of vier dieptes per perceel heeft het kennisinstituut in totaal 114 bodemmonsters genomen.

Overigens plaatst SALTA wel een belangrijke kanttekening bij de resultaten: 2024 was een uitzonderlijk nat jaar en de metingen in 2025 liepen tot begin juli. Dat terwijl de piek van het neerslagtekort vaak later in het seizoen valt.

Beregenen met brak water

De onderzoekers van SALTA zagen de grootste en snelste toename aan zouten na beregenen met brak water. Op twee locaties waar ongeveer 60 millimeter is beregend met water met een EC-waarde van 3,5 tot 3,9, stegen de natriumgehalten in de bovengrond duidelijk. Daarnaast liep op één perceel het natriumgehalte op van 95 naar 144 kilo per hectare en was deze in februari nog niet gedaald.

Na de winter daalde op het andere perceel het natriumgehalte wel, maar bleef het alsnog relatief hoog. Volgens SALTA is door dit resultaat uitspoeling in één winter niet gegarandeerd. 'Het wijst erop dat verzilting door beregening met brak water mogelijk een grotere rol kan spelen dan capillaire opstijging. Vooral in droge jaren.'

Drie tips voor boeren en telers

Op basis van dit onderzoek heeft SALTA een aantal tips opgesteld voor boeren en telers. Ten eerste adviseert het instituut om het zoutgehalte, uitgedrukt in de EC-waarde, te meten voordat ze gaan beregenen. 'Brak water (EC-waarde vanaf 3) kan de zoutvoorraad in de toplaag merkbaar verhogen.'

Daarnaast wijst het kennisinstituut op de timing en de gift. 'Geef grote giften 's nachts of in de vroege ochtend, waardoor er minder kans is op bladverbranding. Kijk uit met kleine giften op hete en droge dagen, want dat vergroot de opbouw van zout aan het oppervlak.' Verder is het van belang om tijdig trends van mogelijke zoutophoping en zoutbeweging te signaleren. Meet daarvoor het zoutgehalte niet alleen in de 0 tot 30 centimeter laag, maar ook in de laag 30 tot 60 centimeter en 60 tot 90 centimeter.

Tot slot vindt SALTA dat waterbeheerders sterker moeten inzetten op informatie over waterkwaliteit in aanvoer- en peilgebieden, vooral tijdens droogte. 'Dat helpt boeren en telers om beter te sturen op herkomst en mening van beregeningswater.'

Daarnaast is het van belang om monitoring te faciliteren in droge jaren. 'De meetreeks laat zien dat jaarkarakter, een droge of natte zomer, veel uitmaakt. Vervolgmetingen zijn cruciaal om risico's goed af te wegen', aldus het instituut.