Krimp veestapel raakt ook de verwerkers

De verwachte krimp van de zuivelsector, 9 procent tot 2030, leidt tot een structurele daling in de toelevering van melk. Nederland telt nu 52 zuivelfabrieken. Wanneer de melkplas kleiner wordt, leidt dat tot de sluiting van drie à vier fabrieken, zo is de verwachting.

Zuivelverwerkers staan volgens de bank voor de opdracht om toeleveranciers aan zich te binden en de melktoevoer veilig te stellen. Door toegenomen concurrentie zijn melkveehouders sneller dan voorheen geneigd te wisselen van verwerker om op die manier een betere prijs te krijgen voor hun product. 'Het bedrijf dat de strijd om de melkstroom verliest, gaat de pijn voelen en zal op termijn productie moeten afschalen', waarschuwt ABN AMRO.

Regionaal zal de verwachte krimp in melkaanvoer verschillen. De deelnemers aan de stoppersregelingen Lbv en Lbv-plus zijn immers sterk geconcentreerd in Gelderland, Noord-Brabant en Limburg. Dit leidt niet tot problemen bij het verwerken van de zuivel, denkt de bank. 'Het transporteren van melk naar een productielocatie elders in Nederland of net over de grens in Duitsland of België is relatief goedkoop, al kampen deze landen met dezelfde problematiek.'

In de vleessector daalt het aanbod in de komende jaren met 15 tot 18 procent, heeft ABN AMRO berekend. Hoewel de krimp in de melkveehouderij ook leidt tot een krimpende rundveestapel, is de sterkste daling te verwachten in de varkenssector. De helft van al het in ons land geslachte vlees bestaat uit varkensvlees.

De marges in de slachterijen zijn laag, stelt de bank in het rapport. Nederlandse slachterijen hebben vaak geautomatiseerde, dure productiefaciliteiten staan en produceren grote volumes op een efficiënte wijze tegen een lage prijs. Daardoor behoren zij tot de grootste Europese vleesexporteurs.

Door de kapitaalintensieve machines is het niet rendabel om slachtlijnen leeg te laten staan bij een dalend aanbod. Dat zal ertoe leiden dat boeren een hogere prijs krijgen voor vee, waardoor de marges van de slachterijen nog verder omlaaggaan.

Effect van stoppersregeling

In de periode 2020-2023 kreeg de Nederlandse varkenssector al te maken met een daling in het aanbod door de Subsidieregeling sanering varkenshouderijen (Srv). Het totale aantal kilo's geslacht varkensvlees lag vorig jaar 17 procent lager dan in 2020.

Een tweede daling in het aanbod als gevolg van de Lbv(-plus) zorgt nu opnieuw voor een daling in het aanbod. 'Overcapaciteit bij slachterijen ligt op de loer. Sanering van de slachtcapaciteit lijkt daarbij onvermijdelijk', schetst ABN AMRO de toekomst van slachterijen.

Bedrijven in de slachterijsector die behalve slachten en uitbenen bijvoorbeeld ook portioneren of voorgaren zijn volgens de bank minder gevoelig voor overcapaciteit. Zij kunnen snel inspelen op veranderende wensen van supermarkten, horeca en consumenten. 'Bedrijven die dichter bij de boer staan en zich vooral richten op slachten, worden harder geraakt dan verwerkers en handelaren verderop in de keten.'

Zoeken naar alternatieven

In het rapport (onderaan dit artikel te downloaden) noemt ABN AMRO twee manieren om te anticiperen op de krimp van de veestapel. Enerzijds kunnen industriële verwerkers zoeken naar alternatieven: buitenlandse melk en vlees importeren. Als voorbeeld noemt de bank de visserij, waar dit na de krimp van de kottervloot gebeurde.

Een ander alternatief kan het ontwikkelen van hybride producten zijn, een combinatie van dierlijk en plantaardig. Vooral hoogopgeleide, jonge consumenten hebben belangstelling voor hybride melk en vlees.

De verwerkende industrie kan ook proberen toegevoegde waarde te creëren in plaats van voor volume te gaan. Als voorbeeld noemt ABN AMRO hoogwaardige verwerking, nicheproducten, duurzame concepten, ketenintegratie en de samenwerking met boeren en supermarkten versterken.