Jos Tolboom: 'Het is voor iedereen goed om de infectiedruk terug te brengen'

Tolboom herinnert het zich nog als de dag van gisteren. Op 4 februari verscheen een brief van de regering over het derde onderzoeksrapport Veehouderij en gezondheid omwonenden (VGO-III). Daarin stond een schatting dat in de buurt van geitenhouderijen 1.200 tot 6.600 extra longontstekingen bij omwonenden per jaar voorkomen. Dit zou resulteren in twintig tot honderd extra sterfgevallen per jaar.

De geitenstop maakt het soms lastig om voldoende ruimte te creëren voor de jonge dieren

Jos Tolboom, voorzitter LTO-vakgroep Geitenhouderij

'Deze cijfers werden meteen door de media opgepakt. Het ging alleen helemaal niet over de resultaten van het laatste onderzoek, maar over een berekening op basis van het onderzoek uit 2018', zegt de voorzitter van LTO-vakgroep Geitenhouderij.

In de zeven tussenliggende jaren is er volgens Tolboom nog steeds geen oorzakelijk verband aangetoond tussen de micro-organismen uit geitenstallen en longinfecties bij mensen. 'Er was absoluut geen 'smoking gun'.' De bevindingen uit het VGO-onderzoek zijn voor geitenhouders moeilijk te plaatsen, merkt Tolboom. 'Zij zien de longontstekingen zelf niet in hun omgeving. Niet bij zichzelf, niet bij familie en medewerkers en ook niet in de buurt.'

Als lid van de klankbordgroep was u samen met provincies, GGD's en de ministeries van Volksgezondheid en LVVN al enkele maanden op de hoogte van de onderzoeksresultaten. Klopt dat?

'Ja, globaal. Er was toen geen reden voor paniek. Toen die brief van de regering kwam, schrok ik wel en moesten we een dag lang allerlei media te woord staan. Dan zit je echt in een spagaat; je moet je verdedigen, want het gaat niet over de volledige feiten. En je wilt tegelijkertijd de bereidheid tonen om als sector met een maatschappelijk vraagstuk aan de slag te gaan.'

'Geitenhouders hebben volop meegewerkt aan het onderzoek. Besef dat ondernemers ervaren dat hun hoofd op het hakblok ligt en dat volgens sommigen onze sector, in navolging van de nertsenhouderij, moet verdwijnen.'

Hoe is deze regeringsbrief tot stand gekomen?

'Voorzichtig gezegd heeft dit dossier tot flinke discussie geleid tussen beide ministeries. Demissionair landbouwminister Femke Wiersma heeft Wageningen University & Research (WUR) om een spoedadvies gevraagd over eventuele ziekteverwekkers in geitenstallen en hoe deze te verminderen. Daar zijn we blij mee. Het terugbrengen van de infectiedruk is voor iedereen goed, ook voor je eigen dieren.'

De Gezondheidsraad heeft in juli een eerste advies uitgebracht. Wat vindt u daarvan?

'Wij staan voor transparantie en willen handelingsperspectief voor geitenhouders. Dus onderzoek is alleen maar goed. Het is wel ongelukkig dat het advies in tweeën komt. We weten nog niet wat de urgentie van maatregelen is en wat die maatregelen zouden moeten zijn. Of hoe het risico van een geitenhouderij zich verhoudt tot andere risico's. Hoe verhoudt het zich bijvoorbeeld tot het wonen naast Schiphol of Tata Steel?'

'Wat ik ook zorgelijk vind, is dat het advies van WUR pas volgend jaar komt. Ik ben bang dat er een dynamiek op gang komt als het tweede deel van het advies van de Gezondheidsraad in het najaar komt. En dat wij als sector dan met lege handen staan.'

Op dit moment hebben negen provincies een geitenstop afgekondigd. Hoe is dat voor de sector?

'Het zorgt voor allerlei praktische problemen en de beperkingen verschillen per provincie. Voor met name jonge ondernemers is het heel lastig als het bedrijf dat je moet financieren te klein is en niet kan groeien.'

'Bij andere veehouders staan oude melkputten op instorten en die kunnen ze niet vernieuwen. Deze pas op de plaats kent trouwens ook voordelen: we zien op dit moment een gezonde balans tussen de vraag naar geitenzuivel en het aanbod.'

De melkprijs ligt rond de 73 cent. Biedt dat perspectief?

'Dat is lastig te zeggen, omdat de kostprijs en opbrengstprijs in de melkgeitenhouderij zo met elkaar zijn verweven. Geitenhouders in Nederland met gezonde dieren, een goede melkproductie en zonder hoge financieringskosten draaien over het algemeen redelijk. Maar met deze prijzen kun je een tegenslag lastig opvangen.'

In de geitenhouderij was de zorg rondom jonge dieren een heet hangijzer. Hoe staat het daarmee?
'Eerder hadden we te maken met veel sterfte bij bokkenmesterijen door een hoge aanvoer van lammeren. Samen met de Nederlandse GeitenZuivel Organisatie maakten we de geitenhouders verantwoordelijk voor de sterfte van hun dieren, ook bij mesterijen.'

'Als je onvoldoende zorg hebt voor bijvoorbeeld biestvoeding en navelontsmetting, blijkt dat uit de resultaten bij de afnemer van de dieren. Daarop is een plan van aanpak gemaakt om de bokken langer op het bedrijf te houden. Wel maakt de geitenstop het op sommige bedrijven lastig om voldoende ruimte te creëren voor de jonge dieren.'

Welke andere vaagstukken zijn er?

'Op het gebied van gezondheid monitoren we de bacteriële infectie CL en hebben we aandacht voor de uiergezondheid. Daarnaast is duurzaamheid een thema, zoals het optimaliseren van duurmelken en het berekenen van onze CO2-voetafdruk. Maar als bescheiden sector zoeken we in overleg met elkaar de gepaste snelheid om zaken verder te brengen.'

Als vakgroepvoorzitter pleit u vaak voor een proactieve aanpak. Waarom?

'Ik sta voor een duurzame geitenhouderij die over tientallen jaren nog steeds waardevolle producten levert. Daar heb je je omgeving bij nodig. Zowel bij vraagstukken rond de gezondheid van jonge dieren als bij het onderzoek naar de gezondheid van omwonenden nemen wij als sector onze verantwoordelijkheid. Als je liever je kop in het zand steekt, kun je beter struisvogels gaan houden, toch?'