Onderzoekers willen tomaat telen zonder plant

De onderzoekers, Niels Peeters van Universiteit Utrecht en Lucas van der Zee van WUR, verwachten dat het concept waaraan zij werken, de voedselproductie ingrijpend gaat veranderen en ook duurzamer en veerkrachtiger gaat maken. Zij hebben hun toekomstvisie gepubliceerd in het toonaangevende tijdschrift Trends in Biotechnology.

Volgens Peeters en Van der Zee begint de productie van een tomaat in hun concept met een zaadje of een stukje blad. Met de juiste signalen, waarmee de genen voor bloei worden geactiveerd, groeit dat startmateriaal uit tot een bloemknop. Net als in de natuur kan de bloem worden bestoven of kunstmatig geactiveerd om vruchtgroei op gang te brengen. De plantloze vrucht krijgt geen energie van zonlicht, maar groeit op een koolhydraatrijke voedingsoplossing.

Minder land nodig

'Als we met deze methode vruchten gaan produceren in fabrieken in plaats van op het land, kunnen we een deel van onze voedselvoorziening beschermen tegen gevolgen van klimaatverandering', vertelt Van der Zee. Hij is promovendus bij de leerstoelgroep Tuinbouw en Productfysiologie van WUR. 'Ook is er dan veel minder land nodig voor het verbouwen van voedsel.'

De afzonderlijke stappen uit het proces, dat beide onderzoekers beschrijven, zijn veelal al bekend. Zij brengen het nu samen tot één theoretisch raamwerk. Aan de Universiteit Utrecht werkt Peeters aan de cruciale stap waarin het startmateriaal zich ontwikkelt van cel tot bloemknop. In Wageningen wordt onderzocht hoe de bloemknop vervolgens wordt bestoven en kan uitgroeien tot een rijpe vrucht.

Pril stadium

De onderzoekers zijn optimistisch over de mogelijkheden, maar benadrukken dat het concept nog in een pril stadium verkeert. De eerste vruchten die op de beschreven manier zijn gekweekt, blijven klein en de productie is nog niet echt duurzaam omdat suiker wordt gebruikt voor de voeding. Een mogelijke oplossing is het gebruik van acetaat, een energierijke stof dat met elektriciteit wordt gevormd uit omzetting van CO2 en water.

Behalve technische vragen roepen de onderzoekers ook maatschappelijke en ethische kwesties op. 'De manier waarop we voedsel maken, eten en delen, bepaalt wie we zijn', legt Van der Zee uit. 'Wij vinden het belangrijk dat mensen betrokken zijn bij de manier waarop hun voedsel wordt geproduceerd.' Samen met een filosoof verkent het onderzoeksteam daarnaast vraagstukken rond eigenaarschap, toegang tot technologie en de rol van boeren en veredelaars.