Zogend kalf kan vogelgriep overbrengen naar uier van de koe

Er is tot nu toe geen zekerheid over de bron van de eerste besmettingen met vogelgriep van melkkoeien eind maart 2024 in de Amerikaanse staat Texas. Het gaat om een combinatie van een van oorsprong Europees type en een type dat in Noord-Amerika bij wilde vogels voorkomt.

Sindsdien hebben de besmettingen zich binnen en tussen de bedrijven verspreid via onder andere de melkmachine, transport en via medewerkers. Tot nu toe zijn 1.075 melkveebedrijven besmet geraakt in zeventien staten.

Het vogelgrieptype dat bij de melkkoeien voorkomt, heeft zich ook verspreid naar katten, alpaca's, pluimvee en muizen. Er zijn 70 mensen besmet geraakt, onder wie 41 medewerkers van melkveebedrijven.

In de hoog beveiligde onderzoekseenheid van het Chinese instituut zijn melkkoeien zowel via de neus als via de uier besmet met een H5N1-vogelgriepvirus dat sterk lijkt op de Amerikaanse variant die bij melkkoeien voorkomt.

Na het besmetten via de neus zijn er op meerdere tijdstippen monsters genomen uit de luchtwegen. Daarbij is het virus aangetoond. De koeien zijn op dag 3, dag 6 en dag 14 na de infectie geëuthanaseerd om nader onderzoek te kunnen doen. Daarbij werd het virus wel in de luchtwegen en longen gevonden, maar niet in andere organen en in de uier. Conclusie van de onderzoekers is dat het H5N1-vogelgriepvirus zich wel kan vermeerderen in de luchtwegen, maar van daaruit de uier niet kan bereiken.

Besmetting per uierkwartier

Daarna is bij drie koeien het H5N1-vogelgriepvirus in twee van de vier kwartieren van de uier gebracht. Twee koeien vertoonden toen dezelfde verschijnselen als die bij de melkkoeien in de Verenigde Staten zijn waargenomen. De koeien hadden een hogere lichaamstemperatuur en dikke gele melk. Bij alle drie koeien is het vogelgriepvirus in de melk teruggevonden.

Ook nu werden de koeien op dag 3, 6 en 14 na de infectie geëuthanaseerd. Het virus is daarbij teruggevonden in de kwartieren die werden besmet, maar niet in de andere kwartieren en niet in andere organen. Bij de koe die op dag 14 werd geëuthanaseerd, was het virus tot dag 9 in de melk aantoonbaar. Daarbij was de virushoeveelheid tot wel tien keer hoger dan de dosis die in de uier werd ingebracht.

Omdat het H5N1-vogelgriepvirus wel de luchtwegen van koeien kan besmetten en zich daar kan vermeerderen, hebben de onderzoekers de hypothese getest dat zogende kalveren of zuigers aan de uiers van andere koeien het vogelgriepvirus kunnen verspreiden.

Zogen besmet uier

Daartoe werden zogende kalveren via de mond of neus besmet met het vogelgriepvirus. Bij de kalveren die via de neus werden besmet, werd het virus wel gevonden bij het kalf zelf, maar niet in de uier. Bij de kalveren die via de mond werden besmet, werd het virus bij de kalveren en ook in de uier van de koe gevonden. Eerst in één kwartier en later ook in een ander kwartier. Volgens de onderzoekers kan het daarbij ook zo zijn dat het kalf eerst één kwartier besmet en daarna een hoge dosis vogelgriep in de mond krijgt en vervolgens een ander kwartier besmet.

In vervolg hierop is onderzocht of vaccinatie de koeien kan beschermen tegen besmetting met vogelgriep via de uier. In China worden al jarenlang vaccins gebruikt om pluimvee te beschermen tegen hoogpathogene vogelgrieptypes zoals H5N1. Bij koeien zijn daarom twee typen vogelgriepvaccins getest, een geïnactiveerd vaccin en een vaccin op DNA-basis.

Vaccinatie voorkomt besmetting

Beide vaccins zorgen ervoor dat koeien antistoffen aanmaken tegen het vogelgriepvirus. In challengeproeven is daarna onderzocht of ze de koeien ook beschermen tegen een infectie met het H5N1-virus. Dat blijkt het geval. Het virus kan zich niet vermeerderen in de luchtwegen en de uier van de koe, ook niet als die wordt blootgesteld aan hoge doses.

Kalveren of koeien kunnen het vogelgriepvirus in eerste instantie opnemen via besmet drinkwater of voer. Het virus kan zich dan in de mondholte en luchtwegen vermeerderen. Zogende kalveren of zuigers kunnen dan het virus overdragen op de uier van andere melkkoeien. Via de melkmachine kan het zich verder verspreiden naar andere melkkoeien.

Verontreinigd voer of water

Het is volgens de onderzoekers van belang om te voorkomen dat kalveren en koeien besmet raken met het vogelgriepvirus via verontreinigd voer of drinkwater. De weefsels in de mond van de koeien hebben namelijk receptoren waardoor het vogelgriepvirus zich kan binden aan het weefsel. De mondholte en uier hebben ook receptoren die menselijk griepvirus kunnen binden. Dit kan tot nieuwe voor de mens gevaarlijke grieptypen leiden. Monitoring van mutaties bij koeien is volgens de onderzoekers dan ook noodzakelijk.

Om bij koeien verspreiding van het vogelgriepvirus te verminderen, is naast schoon voer en drinkwater het goed managen van zuigers van belang. Voorkomen moet worden dat ze aan de eigen uier of die van andere koeien zuigen.

Koeien vaccineren tegen het vogelgriepvirus is volgens de onderzoekers een effectieve en economische optie om besmetting van melkkoeien en verdere verspreiding binnen het koppel of naar de mens te voorkomen.