Champost is veelbelovend voor afbraak van PFAS

Champost bevat een fantastische mix om water te zuiveren. Uit proeven blijkt dat tot 90 procent van schadelijke stoffen uit het water is te verwijderen door te filteren met het restproduct uit de champignonkwekerij. Dat stelt hoogleraar Microbiologie Han Wösten van de Universiteit Utrecht.

Wösten is een van de gasten op de Nationale Paddenstoelendag van de LTO-vakgroep Paddenstoelen en Mushroom Office in Openluchtmuseum De Locht in het Limburgse Melderslo om de champignontelers een hart onder de riem te steken. Zijn presentatie over waterzuivering met champost wekt zeker interesse van de telers, want voor hen is de afzet van het restproduct uit de kwekerij een kostbare zaak.

Champost is volgens de regels van de Europese Unie gekwalificeerd als dierlijke mest. Landbouwminister Femke Wiersma benadrukte vorig jaar nog dat champost volgens de Meststoffenwet als dierlijke mest moet worden gezien. Dat maakt het voor de champignontelers heel lastig, omdat zij met hun restproduct moeten concurreren met de stikstofrijkere mest uit de veehouderij.

In het Europees Parlement worden wel pogingen gedaan om voor champost en ook kunstmestvervanger renure uitzonderingsposities te krijgen in de Europese nitraatrichtlijn. De nitraatrichtlijn is verouderd en moet worden aangepast, stelt Europarlementslid Jessika van Leeuwen (BBB). Dit biedt de mogelijkheid om champost en renure in aparte categorieën in te delen.

Geen snelle oplossing

De vraag om aanpassingen voor deze producten is voorgelegd aan het nitraatcomité. Dat comité komt in juli weer bij elkaar. Van Leeuwen waarschuwt vast dat champignontelers via deze weg geen snelle oplossing hoeven te verwachten. 'Snel en Brussel passen niet samen in één zin. In Brussel gaat alles traag.'

Champost aangemerkt te krijgen als bodemverbeteraar, is een ander spoor waar de BBB aan werkt. Daarmee valt het restproduct in dezelfde groep als compost en wordt de afzet een heel stuk makkelijker. Gezien de reactie van landbouwminister Wiersma vorig jaar is het de vraag of dat een haalbare kaart is.

De grootschalige beschikbaarheid van champost maakt Wösten juist enthousiast. Hij ziet mogelijkheden om waarde te creëren door de ruim 800.000 ton restproduct uit de Nederlandse champignonteelt in te zetten voor de waterzuivering. Daarmee zou de champignonteelt van een belangrijk probleem kunnen worden verlost en er misschien ook nog wat aan kunnen verdienen.

'Baanbrekende resultaten'

Vorig jaar werden de resultaten van vijf jaar onderzoek naar de mogelijkheden van champost in waterzuivering al gepresenteerd als baanbrekend. Toen werd duidelijk dat de aanwezigheid van een aantal schadelijke stoffen in het water met 10 tot 90 procent kan worden verminderd. Er is echter nog veel onderzoek te doen om te kijken hoe het precies werkt en of de methode geschikt is om op te schalen naar een omvang die bruikbaar is voor waterzuiveringsbedrijven.

'In eerste instantie zijn proeven gedaan op bierglasniveau', legt Wösten uit. Daaruit bleek dat de hoeveelheid van onkruidbestrijder bentazon en de chemische stof PFOA dat ook wel C8 wordt genoemd (PFAS) met ruim de helft wordt verminderd. Bij het medicijn carbamazepine is zelfs een reductie behaald van 90 procent.

Bovendien lijkt de afbraak van de schadelijke stoffen niet tot andere toxische stoffen te leiden. Onderzoek met bacteriën heeft namelijk uitgewezen dat de afbraak van de schadelijke stoffen niet leidt tot de productie van nieuwe giftige stoffen. Dit onderzoek is nog niet helemaal afgerond. Het onderzoek naar een mogelijk effect op de voortplanting van watervlooien loopt nog.

Opschaling naar 5 liter

Daaruit kan worden opgemaakt dat champost geschikt is om schadelijke stoffen als bestrijdingsmiddelen, medicijnen en PFAS uit het drinkwater te halen. Opschaling naar proeven met 5 liter liet andere resultaten zien dan het eerste onderzoek. Daarmee is niet gezegd dat de zuivering met opschaling slechter wordt, want in sommige gevallen zijn de resultaten juist beter. Opvallend is dat met name PFAS sterker wordt afgebroken dan in de proef op kleinere schaal.

Wösten en bioloog Brigit van Brenk van de Universiteit Utrecht zijn in zes jaar onderzoek steeds enthousiaster geworden over de mogelijkheden van champost in de waterzuivering. Ze hebben daarom ook alvast patent aangevraagd op de toegepaste techniek.

Nieuwe onderzoeksresultaten moeten ook investeerders over de streep trekken om het onderzoek verder te kunnen opschalen. Dat laatste is ook nodig om antwoorden te vinden op de vele vragen die er nog zijn. Belangrijkste vraag is welke stoffen er vrij komen bij de afbraak van de schadelijke stoffen. Ook moet uit onderzoek nog blijken hoe lang champost actief blijft als filter.

Wösten en Van Brenk zijn van plan voor de zuiveringsactiviteiten van champost een bedrijf op te richten. Daarbij willen ze ook kijken hoe zij de champignonsector daarin kunnen betrekken. Gezien de schaalvoordelen is het onderzoek in eerste instantie gericht op de mogelijkheden van het restproduct uit de teelt van witte champignons.

Dat betekent niet dat andere mogelijkheden niet worden onderzocht. 'Het is de moeite waard om ook te kijken naar het effect van substraat van oesterzwammen op PFAS', reageert Wösten op vragen.