Naakte haver als lokale concurrent van rijst

Wat als alle Nederlanders hun buitenlandse rijst zouden vervangen door een gezonder en meer smaakvol gewas van eigen bodem? Kan dit een warm bad zijn voor de Nederlandse boer? Naakte haver, die anders dan bij reguliere haver bij het dorsen vanzelf de schil verliest, heeft grote potentie volgens Bianca van der Bos. Als akkerbouwer aan de Friese Waddenkust zet zij zich in voor deze verandering. Eind februari startte ze de 'Naakte Haver Campagne' en riep boeren en burgers op om naakte haver te omarmen.

Het gewas haver heeft al langer de interesse van Van der Bos. Sinds eind vorig jaar focust zij zich op de variant naakte haver. Het bracht haar vanuit een loopbaan in het bankwezen terug naar het ouderlijk akkerbouwbedrijf aan de zeedijk in Holwert. En inmiddels wordt ze de 'naaktehaverboerin van Friesland' genoemd, is ze oprichtster van De Havercoöperatie en werkt ze er hard aan om met lokale haver te laten zien dat het anders kan.

Kansen voor Nederlandse boeren

Een Nederlander eet gemiddeld 5 tot 6 kilo rijst per jaar, veelal geïmporteerd uit verre landen. 'Wat als we die rijst zouden vervangen door Nederlandse naakte haver?', vraagt Van der Bos zich hardop af. 'Dat zou toch een geweldige kans zijn voor de Nederlandse boer.'

Een kleine rekensom leert dat akkerbouwers in Nederland dan 50.000 hectare naakte haver zouden kunnen produceren. Van der Bos wil met haar eigen bedrijf 't Witmonnikshuys aantonen dat dit mogelijk is en in De Havercoöperatie krachten bundelen met meerdere boeren en ketenspelers.

Het merendeel van de haver in Nederland wordt geteeld voor veevoer en is vaak verlieslatend. Volgens Van der Bos wordt het tijd om deze situatie om te draaien. 'Haver is een gewas dat bijdraagt aan bodemherstel, een unieke smaakbeleving geeft en vele gezondheidsvoordelen kent. Haver moet de waardering krijgen die het verdient. Zo kunnen we als burgers en boeren echt een gezonde toekomst bouwen.'

Deze missie draagt Van der Bos niet alleen uit naar haar omgeving. Het vergde ook overtuigingskracht richting de familieleden op de boerderij; haar ouders Kees en Marianne en broer Anco, die momenteel allemaal nog in het bedrijf zitten. Samen met haar broer wil ze binnenkort het bedrijf overnemen.

Ongelijk bewijzen

Kees van der Bos was aanvankelijk niet overtuigd van de haalbaarheid van de teelt van naakte haver, maar maar wil de nieuwe generatie boeren op het bedrijf graag een kans geven. 'Niemand gaat een gewas telen dat 200 tot 250 euro per hectare extra kost met een lagere opbrengst. Het vergt meer arbeid, duurdere groenbemesting en meer mechanisatie. Daarbij ben je zonder gebruik van gewasbescherming en kunstmest kwetsbaar voor bijvoorbeeld weersinvloeden en plagen.'

Tegelijkertijd sluit de teelt goed aan bij de ontwikkeling die het Friese akkerbouwbedrijf doormaakt, erkent hij. 'We zijn in 2019 gestopt met ploegen en hopen, na een opbrengstdip in de gewassen, over een tot twee jaar weer op het oude opbrengstniveau te zitten.'

Voor Bianca van der Bos is het een kwestie van erin geloven en dat uitdragen. 'Je moet anders naar de bodem kijken. Als die goed op orde is, wordt de teelt van naakte haver een feestje voor boer, bodem en buik.' Voor het project wordt op de zware kleigrond op het bedrijf komend seizoen 5 hectare van het product geteeld, en liggen er proeven bij vier andere telers in Noord-Nederland op dal- en zandgrond.

Het is niet makkelijk om een nieuwe keten op te zetten voor een relatief onbekend product, zegt Bianca van der Bos volmondig. 'Duurzaam produceren vergt meer arbeid, waardoor de productiekosten stijgen. Er gaan veel tijd en energie zitten in het optimaliseren van de teelt, de verwerking van het geoogst product en de afzet.'

En daarmee gaat er volgens de akkerbouwer ook veel tijd zitten in het bereiken van de doelgroep: de consument. Bianca van der Bos: 'Als die niet bereid is een eerlijke prijs te betalen, lukt het niet. Maar we willen met z'n allen toch minder afhankelijk zijn van het buitenland.'

Gezonde bodem

Het uitgangspunt van Bianca van der Bos is: een gezonde bodem geeft een gezond gewas en daarmee ook gezond voedsel. 'Daarbij is het een product dat zich goed laat verwerken in bijvoorbeeld granola, crackers, of als melk. En dat hoeft dan niet meer uit Oekraïne, Zweden of Polen te worden gehaald. Inmiddels hebben we al 1,5 van de 5 hectare van de teelt van dit jaar weten te verkopen.'

De akkerbouwer is nu vooral bezig met het creëren van een gezicht aan het product naakte haver. Dat doet ze via theatervoorstellingen, een kookboek en een haverdiner op het eigen bedrijf. Daarbij wordt ze bijgestaan door anderen voor marketing, ICT en communicatie.

Adviesraad

Ook is op de achtergrond een 'club van wijzen' geformeerd, een adviesraad met de nodige kennis en expertise. Van der Bos: 'Die raad heeft ons in 2024 bijgestaan en samen met hen is besloten de koers te wijzigen en in te zetten op naakte haver, vooral vanwege de eenvoudiger verwerking.'

Van der Bos is overtuigd van de kansen. 'Duurzaam telen op een gezonde bodem is waar het naartoe gaat in de akkerbouw en de gezondheid van mensen wordt belangrijker. Dat je daar iets aan kunt bijdragen, gaat hier zeker op. Het is het begin van een ander systeem van boeren waar we nu aan bouwen.'