Deskundigengroep: kans op besmetting vogelgriep op dit moment hoog

Als oorzaak voor de hoge besmettingskans noemt de deskundigengroep het aantal besmettingen met hoogpathogene vogelgriep (HPAI) onder wilde vogels. Het rapport waarin dit wordt beschreven, wordt binnenkort gepubliceerd. Landbouwminister Femke Wiersma en minister Fleur Agema van Volksgezondheid, Welzijn en Sport maakten de bevindingen van de deskundigengroep vrijdag bekend in een Kamerbrief over de stand van zaken rond vogelgriep.

Na bijna een jaar zijn sinds 18 november 2024 drie besmettingen met het hoogpathogene vogelgriepvirus geconstateerd op commerciële pluimveebedrijven, de laatste op 30 januari. Onlangs is ook HPAI bij drie vossen aangetoond. Dit zijn de eerste wilde zoogdieren sinds februari 2024 die positief zijn getest op vogelgriep.

Humane besmetting

Het Deskundigenberaad Zoönosen heeft in 2022 en 2023 het risico van vogelgriep voor de algemene bevolking ingeschat als 'laag' en voor mensen met beroepsmatig contact met pluimvee/besmette dieren 'laag tot matig'. Dit niveau geldt nog steeds. Vogelgriep vormt nu geen direct risico voor de volksgezondheid.

Volgens de ministers zijn er wel enkele wereldwijde ontwikkelingen die om alertheid vragen. Zo waren zij verrast door de uitbraak van vogelgriep onder koeien en geiten in de Verenigde Staten (VS) op in totaal bijna duizend bedrijven. Hieraan gerelateerd hebben ook tientallen personen in de VS vogelgriep opgelopen. Onlangs bleek in het Verenigd Koninkrijk een persoon besmet te zijn met HPAI. Deze persoon had milde klachten. Hij werkte op een pluimveebedrijf en had intensief contact met besmette dieren.

Als het gaat om een humane besmetting voorkomen, dan adviseren het Deskundigenberaad Zoönosen en de Gezondheidsraad om de seizoensgriepvaccinatie laagdrempelig aan te bieden aan varkens- en pluimveehouders en aan personen die zijn betrokken bij het opruimen van dode wilde vogels en zoogdieren. Net als vorig jaar worden werkgevers opgeroepen om de vaccinatie te verstrekken via hun arbodienst. Werknemers wordt gevraagd om de vaccinatie op eigen initiatief te halen.

Risico-inschatting zoogdieren

Een multidisciplinaire expertgroep is naar aanleiding van de ontwikkelingen rondom HPAI onder koeien in de VS, en de daaraan gerelateerde humane ziektegevallen, op 16 december bijeengekomen voor een risico-inschatting voor Nederland. De groep concludeert dat er geen aanwijzingen zijn dat er een virus circuleert met kenmerken die het virus geschikter maken om zoogdieren te besmetten.

De huidige situatie is dat HPAI circuleert onder wilde vogels, wat leidt tot uitbraken bij gehouden pluimvee (tot dusverre drie uitbraken). De H5N1-variant die nu in de VS voorkomt, is in Europa nog niet gezien. De kans op import wordt verwaarloosbaar ingeschat. Voor het geval er wel een uitbraak is onder rundvee, dan ligt er op het ministerie sinds kort een draaiboek klaar, waarin staat hoe er moet worden gehandeld.

Vaccinatiepilot met pluimvee

De minister van LVVN werkt samen met sectorpartijen aan het voorbereiden van een vaccinatiepilot. Doel van die pilot is ervaring op te doen met de praktische uitvoering van vaccinatie op legbedrijven, de implementatie van het surveillanceprogramma volgens de Europese verordening en het volgen en oplossen van mogelijk negatieve effecten op de handel. De eieren worden in Nederland afgezet. Naar verwachting begint de pilot in het voorjaar van 2025.

Op basis van de eerste resultaten van de pilot wil Wiersma samen met de sector vervolgstappen zetten richting grootschalige vaccinatie van pluimvee tegen vogelgriep. Vaccinatie kan dan op termijn worden toegepast in Nederland om de kans op besmetting van een pluimveebedrijf met vogelgriepvirus type H5N1 op langdurige wijze kan verkleinen, vindt de minister.

In Europa blijft Wiersma pleiten voor de afzet van producten van gevaccineerd pluimvee. Daarbij wordt ingaan op de eisen voor afzet in andere lidstaten en de grote gevolgen die dat heeft voor Nederlandse pluimveehouders

Onderzoek naar vestigingsplekken

Ter preventie van zoönosen heeft het kabinet ook een Intensiveringsplan preventie vogelgriep opgesteld. In het intensiveringsplan is opgenomen dat er een impactanalyse wordt uitgevoerd naar een verbod op nieuwvestiging en een verbod op uitbreiding van pluimveebedrijven in pluimveedichte gebieden en in waterrijke gebieden.

Experts van Wageningen Economic Research voeren nu een impactanalyse uit naar de impact van deze maatregelen op de pluimveesector. Daarna zullen andere experts een inschatting maken van de verwachte impact van deze maatregelen op de volks- en diergezondheid. Met deze impactanalyse en een juridische analyse kan het kabinet tot een zorgvuldige besluitvorming komen. Het is niet bekendgemaakt wanneer deze analyses beschikbaar zijn.