'Stop het openluchtmuseumdenken'

Op een klein stukje groen, ingeklemd tussen Rotterdam, Delft en Pijnacker, zit het biologische melkveebedrijf van Dirk en Isabella Gravesteyn. Deze ondernemers boeren extensief, ze hebben dus weinig koeien. Om financieel het hoofd boven water te houden, baten zij een educatie- en vergaderlocatie uit en willen zij een voedselmoeras aanleggen. De natte teelt in zo'n moeras levert gewassen voor voedsel en bouw op, en de veengrond kan erdoor herstellen.

Zo'n schoolvoorbeeld van de landbouw van de toekomst verdient de wind in de rug. Toch stagneren de vergunningaanvragen omdat provinciale regels stellen dat daar eigenlijk alleen gras mag groeien. 'Er wordt conservatief gekeken naar dit gebied. Het moet hier bijna een openluchtmuseum zijn', zegt Dirk Gravesteyn.

Landbouwtransitie

In ons onderzoekswerk voor de landbouwtransitie zien we de interesse in ontwikkelingen als voedselbossen, moerasteelt en vezelteelt groeien als kool. Boeren zien hoe het kan bijdragen aan financiële stabiliteit, het vastleggen van CO2 en natuurherstel. Ook gemeenten en provincies sturen erop aan in hun visies voor de landbouw. Toch loopt het ruimtelijkeordeningsbeleid, en daarmee de nodige vergunningen en bestemmingsplannen, achter.

Alleen boeren met onvermoeibare motivatie voor verduurzaming en voldoende financiële middelen slagen erin fundamenteel anders te gaan boeren. Daardoor is duurzame landbouw gedoemd een niche te blijven zolang provincies en gemeenten hun ruimtelijkeordeningsbeleid niet op de schop nemen.

Op zich niets mis met landschap behouden, de open weides zijn namelijk unieke Nederlandse landschappen waar veel soorten, denk aan weidevogels, van afhankelijk zijn. Maar de kwaliteit van die weides is op veel plekken te laag door verstoring, gebrekkige begroeiing of gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.

Andere aanpak

In die gevallen zou een andere aanpak, zoals een voedselmoeras, voor meer natuurwaarde en CO2-opslag kunnen zorgen. Maar in deze gevallen blokkeren de regels dat. Bovendien is die cultuurhistorische waarde iets van de laatste decennia.

Van oudsher kennen Hollandse graslanden gemengde bedrijven met akkerbouw, fruitbomen en natuurelementen zoals hagen en waren natte veenmoerassen unieke natuurgebieden met rijke biodiversiteit. Drooglegging, quota en subsidies per vierkante meter grasland dwongen de veehouders tot monocultuur. Nu houden de provinciale verordeningen dat in stand.

Provincies, gemeenten, buitenlui: herzie achterhaalde opvattingen over open landschappen en geef natuurwaarde prioriteit in de beoordeling van vergunningen.

Financieel tegemoetkomen

Het is aan de rijksoverheid om nieuwe agrarische bestemming te ontwikkelen zoals agrarische bosgrond en landschapsgrond. Daar kunnen boeren natuurontwikkeling en agrarische activiteiten combineren. De overheid zal de boeren financieel tegemoet moeten komen als zij deze bestemmingen wijzigen.

Tot die tijd is het aan de ambtenaren die vergunningsplannen toetsen om ruimte te vinden in de bestaande regels en niet naar de letter, maar de geest van de regels te handelen.