Aardbeien steeds vaker in de kas geteeld

Achtergrond Fruitteelt Kimberly Bakker 03 aug 2023 om 15:30uur

Jaarrond product leveren en productiepieken vermijden zijn twee redenen waarom de teelt van aardbeien onder glas in populariteit is toegenomen. Toch wordt niet verwacht dat al het zachtfruit op korte termijn standaard in de kas wordt geteeld.

Aardbeien+steeds+vaker+in+de+kas+geteeld

De aardbei is de laatste jaren uitgegroeid tot het vierde grootste glastuinbouwgewas van Nederland, zegt onderzoeker Johanna Bac-Molenaar van de businessunit Glastuinbouw en Bloembollen van Wageningen University & Research (WUR). 'Alleen tomaat, komkommer en paprika blijven voor.'

Dat steeds meer aardbeien onder glas worden geteeld, is niet vreemd. Allereerst biedt het de mogelijkheid om jaarrond te telen. 'Verder heeft het als voordeel dat alle condities kunnen worden gecontroleerd en dat productiepieken kunnen worden vermeden', voegt collega-onderzoeker Kees Weerheim toe.

Omdat aardbeien een seizoensproduct zijn, kent vooral de traditionele teelt grote productiepieken, legt Molenaar uit. 'Een doorteelt op stellingen kent twee pieken. Eén in de herfst, van acht tot tien weken, en één in het voorjaar, van zes tot zeven weken. In het voorjaar wordt soms meer dan 1,5 kilo per vierkante meter geplukt. Dat betekent dat voor een korte periode misschien wel dertig man aan personeel moet worden ingevlogen. Met de huidige arbeidsmarkt is dat een uitdaging.'

Door aardbeien in de kas te telen, kan het seizoen worden verlengd

Kees Weerheim, onderzoeker Wageningen University & Research

Door een deel eerder en een deel later te planten, kan in de herfst de productiepiek worden uitgesmeerd, stelt Molenaar. In de kas is het ook mogelijk te sturen op de opstook. Daarmee kan worden bepaald wanneer in het voorjaar wordt geplukt. 'Zo kan een langere werkperiode worden aangeboden. Dat is aantrekkelijker voor arbeidskrachten.'

Weerheim voegt toe dat productiepieken ook niet altijd gunstig zijn voor de prijsvorming. 'Hoe meer product tegelijk op de markt wordt aangeboden, hoe lager de prijs vaak is. Daar wordt op ingespeeld door het seizoen te verlengen.'

Vollegrondsteelt levert in

De groei van de aardbeienteelt onder glas is de afgelopen jaren voornamelijk ten koste gegaan van de vollegrondsteelt. 'Dat heeft niet alleen met arbeidskrapte te maken, maar ook met duurzaamheid', geeft Molenaar aan. 'Omdat het klimaat in traditionele teeltwijzen niet kan worden gecontroleerd, hebben vollegrondstelers regelmatig te maken met botrytis. Daardoor moet relatief vaak worden gespoten.'

De meeste overstappers zijn tuinders die wisselen van gewas, vertelt Weerheim. 'Dit komt onder meer doordat in Nederland bijna geen ruimte is voor nieuwe kassen.' Een woordvoerder van FruitMasters vult aan: 'En kassen waar voorheen komkommers, paprika's of tomaten in werden geteeld, zijn ook goed geschikt voor aardbeien.'

Tekst gaat verder onder kader.

Aardbeienteelt onder glas de afgelopen tien jaar bijna verdubbeld

De oppervlakte van aardbeien die onder glas worden geteeld is het afgelopen jaar met ongeveer 40 hectare gestegen naar 483 hectare. Dat blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Daarmee is de teelt van aardbeien onder glas in tien jaar tijd bijna verdubbeld. Er werd in 2012 op 245 hectare aardbeien onder glas geteeld. Nog eens tien jaar eerder was dat op ‘slechts’ 132 hectare. Tegenover de sterke groei van de aardbeienteelt onder glas staat een forse afname van de vollegrondsteelt. De oppervlakte aardbeien kwam vorig jaar op open grond uit op 2.132 hectare. Daarvan was 839 hectare bestemd voor productie, 1.064 hectare voor vermeerdering en diende 228 hectare als wachtbed. Tien jaar eerder lag het areaal vollegrondsaardbeien nog op 3.553 hectare. Deze cijfers zeggen overigens niets over het aantal bedrijven dat aardbeien teelt. Zowel het aantal telers van vollegrondsaardbeien als dat van glasaardbeien daalt. In de vollegrondsteelt heeft zich de afgelopen tien jaar een daling voorgedaan van 186 bedrijven, tot 353 telers van vollegrondsaardbeien in 2022. Het aantal glastuinbouwbedrijven met aardbeien daalde in diezelfde periode van 220 naar 183.

Opkweekbedrijven stappen nog maar zelden over naar de kas. 'Opkweek vindt grotendeels buiten plaats. Toch zijn er wel voordelen te bedenken voor opkweek in de kas', stelt Molenaar. 'Zo vindt biologische bestrijding in de kas beter plaats en kun je biologische bestrijders vanaf dag één inzetten.'

Onderzoek van Inagro naar de teelt van aardbeiplantgoed in een gesloten omgeving wijst ook op kansen, bijvoorbeeld door te spelen met ledkleuren. 'Uit eerste resultaten kunnen we concluderen dat een PAR-spectrum van 400 tot 700 nanometer en een verroodspectrum van 700 tot 800 nanometer meerwaarde kunnen bieden voor de formatie van de bloemknoppen. En dus voor de opbrengst', staat in het rapport.

De nieuwe standaard

Het telen van aardbeien in de kas is in Nederland al bijna de nieuwe standaard, stellen Molenaar en Weerheim. Richting de toekomst verwacht Molenaar dat telers vaker kiezen voor andere planttypen, zoals doordragers of low-chill. 'Ervaringen zijn nog beperkt, maar het zou er uiteindelijk in moeten resulteren dat planten telkens nieuwe trossen aanleggen. Omdat het in de kas mogelijk is de daglengte te sturen, kan op die manier goed jaarrond worden geproduceerd.'

Zo ver is het nog niet voor andere gewassen, zoals framboos. 'Frambozen zijn kwetsbaar. Dat maakt de teelt uitdagend. Vanuit de veredeling wordt al wel gewerkt aan rassen voor in de kas, maar dat heeft tijd nodig', aldus Molenaar. Zo wordt gewerkt aan een ras dat minder gevoelig is voor meeldauw. Ook in aardbeien is dit een probleem. 'Dit is specifiek een uitdaging in de kas, omdat meeldauwsporen in de vollegrond bij regen worden afgespoeld.'

Hoge kosten

Volgens Weerheim zijn ook de kosten een uitdaging. 'Je moet geschoold zijn om frambozen goed te plukken, wat leidt tot hoge plukkosten.' De FruitMasters-woordvoerder erkent dit: 'De teelt is duurder dan in de vollegrond. Als je dan oogst in een periode die gelijkloopt aan een importperiode, moet je concurreren met Zuid-Europa. Dat is lastig.'

Tegelijkertijd is het wel mogelijk in de kas kwalitatief betere producten te produceren. Volgens Weerheim ligt daar richting de toekomst een grote kans. 'Als telers jaarrond goed product kunnen leveren, zijn afnemers er wel in geïnteresseerd daarvoor te betalen. Zeker als de productie in Zuid-Europa een paar jaar achter elkaar tegenzit.'

Nederlandse aardbeien voornamelijk afgezet in eigen land

De totale afzet van aardbeien door Nederland bedroeg het afgelopen jaar 106 miljoen kilo. Daarvan betrof het in 82 procent van de gevallen aardbeien van Nederlandse bodem en bij 18 procent ging het om import vanwege doorvoer. Dat blijkt uit de meest recente factsheet van branchevereniging GroentenFruit Huis. Het merendeel van deze aardbeien wordt afgezet richting partijen in Nederland (42 procent). De rest gaat onder meer naar Duitsland (16 procent), België (13 procent), het Verenigd Koninkrijk (6 procent) of Noorwegen (5 procent). Nederlandse consumenten consumeren jaarlijks 2,5 kilo aardbeien. Dat is minder dan in Duitsland en het Verenigd Koninkrijk, waar de consumptie respectievelijk uitkomt op 3,3 kilo en 3 kilo per persoon. Wel consumeren Nederlanders meer aardbeien dan de Denen (2,2 kilo) en Fransen (1,9 kilo). Uit de cijfers van GroentenFruit Huis blijkt verder dat Nederlandse consumenten in de maanden mei, juni, juli en augustus meer aardbeien kopen dan in andere perioden van het jaar. Onder de leeftijdscategorieën zijn geen duidelijke verschillen zichtbaar. De branchevereniging concludeert daarmee dat aardbeien gewild zijn onder alle leeftijden.