Perspectiefnota schetst zeven richtingen voor Nederlandse akkerbouw

De zeven richtingen werden onlangs toegelicht tijdens een webinar van BO Akkerbouw in samenwerking met Nieuwe Oogst. Behalve directeur André Hoogendijk van BO Akkerbouw waren ook voorzitter Tineke de Vries van LTO-vakgroep Akkerbouw en Vollegrondsgroente en CEO Hans Meeuwis van Royal Cosun aanwezig om hun visie te geven.

Meeuwis noemt het essentieel dat de Nederlandse akkerbouwketen met de perspectiefnota de regie neemt op zijn eigen toekomst. Volgens hem biedt dit vooral ook duidelijkheid naar andere maatschappelijke partijen en voorkomt het ongenuanceerde discussies. Hoogendijk en De Vries leggen de nadruk op het verdienvermogen en het vormen van eigen ketens waar dat mogelijk is. 'Dat levert meer rendement op voor de sector dan alleen de productie van grondstoffen', stelt Hoogendijk.

De teelt van voedingsgewassen met zo min mogelijk impact op het milieu is de basis voor het perspectief van de akkerbouw. Weerbare voedselsystemen staan daarbij centraal. LTO-bestuurder De Vries stelt dat de uitdagingen voor de akkerbouwsector groot zijn en dat veel risico's voor de productie van duurzaam voedsel op het bord van de telers liggen. 'Van ons wordt verwacht dat we sneller vergroenen en de helft minder middelen gebruiken. Maar daarvoor hebben we wel alternatieven nodig.'

Hoogendijk zegt aansluitend dat voor de ontwikkeling van weerbare teeltsystemen veel onderzoek nodig is. 'Als het verder gaat om stimulering, verwachten we van de overheid inzet op snellere toelating van groene middelen en het toestaan van nieuwe veredelingstechnieken. Bovenal vragen we om consistent beleid. Dat is een voorwaarde voor akkerbouwers om te durven investeren in nieuwe technieken die bijdragen aan de verduurzaming.'

Uit een recente poll blijkt dat 50 procent van de akkerbouwers interesse heeft in de teelt van biobased gewassen. Dat is hoopgevend, constateert De Vries. En sluit volgens haar aan op de inzet om de norm voor gebruik van bouwmateriaal van Nederlandse herkomst aan te scherpen. 'Deze manier van langdurig CO2 vastleggen is goed voor het klimaat en ook goed voor de boer.'

Meeuwis noemt de ontwikkeling van biobased-toepassingen fascinerend en meldt dat het voor Cosun een belangrijk groeigebied is. Als voorbeeld noemt hij de winning van cellulosevezels uit bietenpulp en uit suiker. 'Naast bouwmaterialen is de productie van bioplastics een volgende stap om minder afhankelijk te zijn van fossiele bronnen.'

Eiwittransitie

De eiwittransitie is een kansrijk perspectief. Dat geldt voor nieuwe teelten en voor de verwerking van reststromen van bestaande teelten. Volgens Meeuwis houdt Cosun zich bezig met beide mogelijkheden. 'Bij reststromen lukt het soms om afval uit de verwerking op te waarderen tot een voedingsingrediënt.'

Ook zet Cosun in op het winnen van hoogwaardig eiwit uit veldbonen. Meeuwis zegt dat de coöperatie de mogelijkheid bestudeert om hiervoor een Nederlandse keten op te zetten. 'De vraag is of we kunnen investeren in een nieuwe fabriek. Daarvoor is vanuit de sector wel commitment nodig om dit samen tot een succes te maken.'

Hoogendijk is enthousiast over het initiatief tot het vormen van een keten. Wat hem betreft geldt zowel voor de eiwittransitie als voor biobased-toepassingen dat regionale coöperaties gevormd zouden moeten worden. 'We streven naar ketens waarin we samen een meerwaarde creëren. Alles wat wordt verdiend, blijft in de keten en komt vervolgens voor een belangrijk deel terug op het boerenerf.'

Groene energie

De akkerbouw is belangrijk voor de productie van duurzame energie en waterstof. De sector is vrijwel energieneutraal en kan de energieproductie verder uitbreiden. Een webinarkijker vraagt zich af wat het nut is van nog meer elektriciteit produceren als er geen ruimte is om dit terug te leveren op het net.

Hoogendijk ziet daarin geen belemmering. 'Bij overproductie biedt extra elektrificatie van bedrijfsprocessen een oplossing. Je kunt dan denken aan zaken als bewaring of elektrisch transport, maar ook aan de productie van waterstof of groene kunstmest.' Volgens de directeur van BO Akkerbouw is er op korte termijn behoefte aan een pilot om de mogelijkheden van de productie van waterstof of bedrijfsniveau te onderzoeken. Verder vindt hij dat de overheid en de sector samen een actieplan moeten starten voor het verder uitfaseren van fossiele brandstoffen.

Met meer dan 500.000 hectare grond heeft de akkerbouw een enorm potentieel voor verbetering van de biodiversiteit. Voor het waarderen hiervan op bedrijfsniveau is vorig jaar de Biodiversiteitsmonitor Akkerbouw ontwikkeld. Dit instrument biedt de mogelijkheid om inspanningen van akkerbouwers te belonen op basis van kritieke prestatie-indicatoren.

Deze manier van belonen kan bijvoorbeeld worden toegepast door overheden, banken, afnemers of andere relevante partijen. Het betekent volgens De Vries dat akkerbouwers te maken krijgen met een extra inkomensstroom als compensatie voor kostprijsverhogende maatregelen. 'Verder draagt deze systematiek bij aan het sturen op doelen, als tegenhanger van kalenderlandbouw.'

Circulaire samenleving

De akkerbouw vervult een sleutelrol bij het sluiten van kringlopen. Hoogendijk stelt dat plantaardige gewassen als benutters van dierlijke mest en leveranciers van veevoer aan de basis staan van kringlooplandbouw. Meeuwis is ervan overtuigd dat de Nederlandse maatschappij dankzij de akkerbouw uiteindelijk volledig circulair kan zijn. Bij Cosun ligt een sterke focus op hergebruik en verwaarden van reststromen.

Over circulaire meststoffen als slib, digestaat en compost zegt De Vries dat die belangrijk zijn voor het vruchtbaar houden van landbouwgronden. 'Het is belangrijk dat de regelgeving voldoende ruimte biedt om hiervan gebruik te maken.'

Klimaatbestendige omgeving

Bij inspelen op klimaatverandering en de bijdrage aan klimaatadaptatie speelt water een bepalende rol. De Vries vindt dat het waterbergend vermogen van de akkerbouw en de verdeling van zoet water meer aandacht verdienen in gebiedsprocessen.

Op bedrijfsniveau moeten akkerbouwers slim leren omgaan met water. Hoogendijk verwacht dat mogelijkheden om te beregenen gaan veranderen. 'We moeten efficiënt zijn en verder meer veredelen op gewassen die beter bestand zijn tegen droogte en verzilting.'