Sturen met bouwplan voor betere benutting

'De verschillen tussen stikstofoverschotten bij gewassen zijn groot', meldt Van Dijk op basis van metingen op zuidelijke zandgrond. Het stikstofoverschot is de gebruiksnorm minus afvoer met geoogst product. 'Bij wintertarwe schiet er 40 kilo stikstof per hectare over. Prei en broccoli laten veel meer stikstof na, met respectievelijk 105 en 170 kilo .'

De verschillen hebben vooral te maken met de opname-efficiëntie en beworteling van de gewassen. Ook de achterbleven stikstof in gewasresten is van invloed. Volgens Van Dijk is het van belang om rekening te houden met de stikstofnalevering. Die kan fors zijn.

'Probeer die stikstof te benutten in het volggewas. Zo kan een teelt met een hoge stikstofbehoefte of een gewas dat lang groeit de achtergebleven stikstof optimaal inzetten', tipt de WUR-onderzoeker. 'Ook kan het interessant zijn een diepwortelend gewas af te wisselen met een ondiep wortelend gewas.'

Van Dijk legt het principe van een vanggewas uit: 'Het vanggewas neemt de resterende stikstof in de bodem na de oogst van het hoofdgewas op. Daarna mineraliseert de stikstof door het vanggewas na de winter onder te werken. Hierdoor kan de stikstof door het hoofdgewas worden opgepakt. Uiteindelijk zal de hoofdteelt minder input van stikstof vragen.'

De gemiddelde stikstofopname bij inzaai rond 1 oktober ligt op circa 40 kilo per hectare, blijkt uit een driejarig onderzoek na de aardappelteelt op de WUR-proefboerderij in Vredepeel. De cijfers tonen aan dat het gewas zelfs bij late zaai in de derde week van oktober nog redelijk stikstof op kan nemen: 28 kilo per hectare.

Belangrijk aandachtspunt is dat op korte termijn de aanpassingen in het bouwplan een lager economisch resultaat kunnen betekenen. Bijvoorbeeld als de teler kiest voor een lager renderend rustgewas na een vroegere oogst van een hoogsalderende rooivrucht. 'Maar op lange termijn komt het ten goede aan de bodemkwaliteit, biodiversiteit en het klimaat', verzekert Van Dijk. 'De bodemgezondheid bepaalt mede de gewaskeuze en de selectie voor het vanggewas of de groenbemester.'

Bemestingsstrategie

Welke bemestingsstrategie adviseert Van Dijk voor 2023? 'Maak maximaal gebruik van de nalevering van stikstof en stem daar de bijbemesting op af. Let op het volggewas na het scheuren van grasland. Dit gewas moet optimaal kunnen profiteren van de stikstofnalevering uit de ondergewerkte zoden.'

Voor concrete handvatten over bodembeheer verwijst de WUR-onderzoeker naar het Handboek Bodem en Bemesting. Dit is samengesteld door de Commissie Bemesting Akkerbouw/Vollegrondsgroente met financiering vanuit het inmiddels opgeheven Productschap Akkerbouw en de publiek-private samenwerking (PPS) Bodem. Actualisering van het boek is mogelijk door financiering van Brancheorganisatie Akkerbouw en de PPS Bodem.