Boeren bij Engbertsdijksvenen zitten al jaren in onzekerheid

Achtergrond Overijssel Jacomien Voorhorst 23 nov 2022 om 15:30uur

Het proces rond het natuurherstel van Engbertsdijksvenen stokt. De acht boeren en de landgoedeigenaar die weg moeten, horen na de taxatie van hun bedrijf niets meer. 'We zitten hier al dertien jaar in onzekerheid. Er komt geen einde aan.'

Boeren+bij+Engbertsdijksvenen+zitten+al+jaren+in+onzekerheid

'Deze week had ik een afspraak met een bedrijf om te praten over zonnepanelen op onze stal', zegt Marcel Grashof. 'We willen dat graag, maar tegelijkertijd vragen we ons af of het nog wel zin heeft, omdat we hier misschien weg moeten.'

De melkveehouder uit het Overijsselse Bruinehaar heeft dagelijks met dit soort vragen en beslissingen te maken. 'Iedereen zegt dat je voorlopig moet ondernemen alsof je op de huidige plek doorgaat. Maar tussen de oren werkt het toch anders. Het houd je dag en nacht bezig.'

Gebiedsproces

Grashof woont en werkt met zijn gezin op een melkveebedrijf dat 900 meter vanaf Natura 2000-gebied Engbertsdijksvenen ligt. In 2009 startte een gebiedsproces voor het natuurherstel van Engbertsdijksvenen. Na jarenlange plannenmakerij is er voor een versie gekozen waarbij een zone van 500 hectare rondom het natuurgebied wordt vernat.

Plannen maken is niet zo moeilijk, maar de uitvoering is een tweede

Marcel Grashof, melkveehouder in Bruinehaar

De acht boeren en een landgoedeigenaar die op deze grond hun bedrijf hebben, moeten hun bedrijfsvoering ingrijpend aanpassen of ervoor kiezen om te verkassen. Daarvoor kunnen ze worden uitgekocht door provincie Overijssel.

Extensiever boeren

Grashof, die met ruim honderd koeien en 30 hectare grond een intensief melkveebedrijf heeft, wil best de knop omzetten en extensiever boeren. 'Ik zie alleen niet hoe ik dat zou moeten realiseren. Wie helpt mij aan 50 hectare extra grond? Hoe ga ik dat financieren? Bovendien weet Staatsbosbeheer nog niet hoe de 500 hectare wordt ingericht. Dat maakt het eveneens lastig om een plan te maken.'

De melkveehouder heeft ook weleens nagedacht over het verbouwen van lisdodden, eendenkroos en andere natte teelten. Maar ook hierbij is een goed verdienmodel het struikelblok. Daarom wil Grashof verkassen, het liefst niet al te ver weg. Vooral zijn zoon, de eventuele opvolger, is gehecht aan zijn vriendenkring en netwerk.

Tekst gaat verder onder kader

Vernatting in en rondom veengebied Engbertsdijksvenen

Engbertsdijksvenen is een rest van een voormalig groot hoogveengebied van ongeveer 1.000 hectare groot. De randen van Engbertsdijksvenen zijn vroeger afgegraven. Daarom steekt het gebied met het restant hoogveen ver boven het landschap uit. Het gebied heeft nog 12 hectare veen dat is blijven staan. Daar groeit nog ruim 1 hectare actief hoogveen. Dat is zeldzaam en groeit bij voldoende vocht weer aan. Behalve uit hoogveen bestaat het gebied uit natte heide met ook drogere delen en een paar kleine berkenbossen. De komende jaren wordt de natuur in het Natura 200-gebied hersteld. Dat gebeurt door vernatting via interne en externe maatregelen. Interne maatregelen worden in het gebied zelf genomen: compartimenteren, het herstellen van dammen en kades en het dempen van interne ontwatering. Externe maatregelen worden uitgevoerd op 500 hectare rondom het natuurgebied om het hydrologisch systeem te herstellen en om waterverlies uit het veen te beperken. Dit heeft veel impact op de aangrenzende boerenbedrijven. Zij zullen hun bedrijfsvoering op de nieuwe situatie moeten aanpassen, maar kunnen er ook voor kiezen om te verkassen.

Eind vorig jaar werd het bedrijf getaxeerd en hadden de melkveehouders een vervangend bedrijf op het oog dat hen aanstond. Maar het kwam niet tot een deal met de provincie. Sinds die tijd ligt het proces stil. 'Dat is bij vrijwel alle boeren zo', zegt Grashof. 'De bedrijven zijn getaxeerd en nu is het stil, tot ieders frustratie. Dit is slopend voor het hele gezin. Mijn zoon wil mij opvolgen, maar kan geen toekomstplannen maken.'

Out of the box

Projectleider Martin de Haan weet dat het om een complex proces gaat. Hij heeft begrip voor de moeilijke afwegingen die boeren moeten maken, maar stelt dat dit ook bij het ondernemerschap hoort. 'Wie hier toch wil blijven boeren, moet out of the box denken, creatief denken en een plan willen maken. Als provincie willen we graag een en ander faciliteren, maar we kunnen niet de toekomstkeuzes van ondernemers bepalen. Dat moeten ze zelf doen.'

• Lees verder: Rechter steunt boeren rond Engbertsdijksvenen in bezwaren

Bij de boeren die wel weg willen, zit in veel gevallen nog een gat tussen wat de provincie biedt en wat de ondernemer vraagt. De Haan weet dat de vijf rentmeesters erbovenop zitten om tot overeenstemming te komen met de adviseurs van de betrokken grondeigenaren.

'Maar weet ook dat het complexe dossiers zijn waarin je over veel uitgangspunten overeenstemming moet bereiken, wil je tot een consensus komen. Relevant is wel dat zo snel mogelijk het verschil van inzicht in voortgang tussen rentmeesters, adviseurs en grondeigenaren uit de wereld wordt geholpen.'

Externe factoren

Wat volgens de projectleider ook invloed op het proces heeft, zijn externe factoren zoals marktwerking en alle regelgeving rondom stikstof. Dat maakt de keuze tussen een andere bedrijfsvoering of verkassen voor boeren extra lastig.

Regiobestuurder Karst Spijkervet van LTO Noord is sinds afgelopen zomer bestuurlijk bij het proces betrokken en ziet aan de bestuurstafel dat het proces stilvalt. 'Het is eigenlijk van de zotte dat een gebiedsproces zo lang moet duren. Maar ik zie aan de andere kant ook dat het een taaie en ingewikkelde materie is. En er is ook veel goed gegaan', zegt hij.

'Het proces stokt nu, omdat de ondernemers in de bufferzone gesprekken hebben over uitkoop op basis van volledige schadeloosstelling', vervolgt Spijkervet.

Communicatieprobleem

De regiobestuurder spreekt van een communicatieprobleem. Ook ziet hij dat door de omstandigheden in de landbouw 'het hele mechanisme stokt'. Toch moet het proces weer op gang komen, vindt hij. 'Als LTO Noord zijn we uiteindelijk trekker van het proces. We hebben de afgelopen week met de voorzitter van de bestuurlijke adviescommissie en afdelingsbestuurders bij elkaar gezeten om te kijken hoe we de communicatie verder kunnen verbeteren.'

Grashof hoopt dat de huidige werkwijze bij Engbertsdijksvenen geen voorbode zal zijn van de gebiedsgerichte aanpak in het kader van het Provinciaal Programma Landelijk Gebied. 'Plannen maken is niet zo moeilijk, maar de uitvoering is een tweede.'

Vertraging uitvoer maatregelen door uitspraak Raad van State

De interne natuurherstelwerkzaamheden in Engbertsdijksvenen lopen vertraging op. De Raad van State heeft vorige week namelijk een aantal beroepen tegen het Provinciaal Inpassingsplan (PIP) Engbertsdijksvenen en de ontgrondingsvergunning gegrond verklaard. Het PIP gaat over de maatregelen in de bestaande natuur van het gebied. Volgens de Raad van State had provincie Overijssel ter voorbereiding op het PIP een milieueffectrapportage (MER) moeten maken, maar heeft dit niet gedaan. Dit moet dus alsnog gebeuren. Daarna moeten het PIP en de MER opnieuw ter inzage worden gelegd en weer worden vastgesteld in Provinciale Staten. De provincie is teleurgesteld over de uitspraak, omdat dit vertraging betekent voor de uitvoering door Staatsbosbeheer van de natuurmaatregelen in het gebied. Over de natuurmaatregelen zelf oordeelt de Raad van State dat die in orde zijn. Die staan niet ter discussie. Het alsnog maken van een MER betekent minimaal een half jaar vertraging. De vervolgstappen en consequenties voor de planning stemt de provincie af met Staatsbosbeheer.