Project rond fossiel- en emissievrij telen KAS2030 actueler dan ooit

De 'Kas zonder Gas' van Maurice van der Hoorn was voor velen een voorbeeldbedrijf: de eerste kas in Nederland zonder gasaansluiting. Een bedrijf met perspectief, werd gezegd. Toch is het recent failliet verklaard. Een gevolg van de gestegen stroomprijzen.

Het is een perfect voorbeeld van de tweestrijd waar de glastuinbouw mee te maken heeft. Enerzijds is er de wil om verder te gaan met de energietransitie en te verduurzamen, anderzijds is het gewoonweg niet mogelijk om de gevraagde investeringen te doen.

'De glastuinbouw is altijd het braafste jongetje van de klas geweest voor wat betreft het reduceren van het energieverbruik. Er is al veel werk verzet in de weg naar een sector zonder fossiele brandstoffen. Het is jammer dat dit nu tot stilstand dreigt te komen', geeft Frank Kempkes van Wageningen University & Research (WUR) aan.

Kempkes is een van de onderzoekers die meewerkt aan het project KAS2030. Dit is een demonstratiekas in Bleiswijk waar de mogelijkheden en uitdagingen van fossiel- en emissievrij telen worden onderzocht.

Groene stroom beperkt

De makkelijkste oplossing is om een dikke elektriciteitskabel in de kas te verwerken en de groene energie op te kopen, grapt Kempkes. 'Dan ben je klaar. Maar het grote probleem is dat groene stroom beperkt beschikbaar is. En de beschikbaarheid daarvan is ook niet zo vanzelfsprekend als bij fossiele brandstoffen. Kortom: onze taak is te onderzoeken hoe we met zo min mogelijk energie een succesvolle teelt kunnen opzetten.'

KAS2030 maakt gebruik van een standaard kasontwerp. Het verschil zit vooral in de gebruikte technieken. 'We hebben gekozen voor technologieën waarvan wij denken dat ze belangrijk zijn bij het minimaliseren van het absolute energieverbruik', licht Kempkes toe. Isolatie is daarin de eerste stap.

'We maken in de kas standaard gebruik van drie schermen en zijn momenteel bezig met het vierde en vijfde scherm. Zo kunnen we de isolatiegraad maximaliseren', aldus de WUR-onderzoeker.

Kempkes benadrukt dat vocht een probleem kan worden. 'Maar dit is een kwestie van omdenken. We proberen winst te behalen uit dat vocht. Wat wij bijvoorbeeld doen, is actief ontvochtigen door middel van condenseren. Daarmee drijven we onze warmtepomp vervolgens aan.'

Een tweede aandachtspunt is experimenteren met belichting. In de kas wordt gebruik gemaakt van ledsystemen. Dat is al een hele besparing op zich, stelt Kempkes. 'We hebben vier afdelingen met vier teelten: aardbei, freesia, gerbera en potanthurium. Elke teelt hebben we geanalyseerd en aangepast.'

Een conclusie die Kempkes trekt, is dat het belangrijk is om belichting op het juiste moment te gebruiken en niet aan te laten staan onder het mom van meer is beter.

'We hebben in het eerste winterteeltjaar van freesia veel belicht en een hogere temperatuur aangehouden. Dit kwam terug in een snelle teelt, maar niet genoeg in de productie en kwaliteit. Daarom hebben we het jaar erop de lichtsom teruggebracht naar de vraag van de plant, gerelateerd aan het ontwikkelstadium van de freesia. Dat bleek veel effectiever', aldus Kempkes.

In alle teelten zijn de lampen de grootste energieverbruikers, stelt de WUR-onderzoeker. 'Ledlampen geven flink wat warmte af, dus proberen we de lampwarmte zo efficiënt mogelijk in te zetten. Zo kunnen we ook de kas verwarmen.'

Bij potanthurium zijn de grenzen daarin behoorlijk opgezocht. In de kas werd de daglengte in het belichtingsseizoen te veel opgerekt, richting de vijftien uur. Daardoor ging de bladkwaliteit drastisch omlaag.

'Inmiddels zijn we teruggezakt naar een daglengte van zo'n twaalf uur, wat meer op de natuurlijke habitat lijkt. De plantkwaliteit is nu uitstekend.' Volgens Kempkes draait het om dit soort kleine stapjes. 'Daar kom je mee verder en kun je op doorbouwen.'

Met de demonstratiekas wordt ook geprobeerd oplossingen te vinden voor de energiecrisis. 'Investeren is lastig. Vooral de winterteelten lijden daaronder. Daarom starten we binnenkort met een onderzoek naar de afwisseling van paprikateelt en potplanten', laat Kempkes weten. 'In de winter heb je dan potplanten en in maart maak je de overstap naar paprika's.'

Gok wagen

Volgens de onderzoeker is het interessant om te kijken wat een korte zomerteelt van paprika's met de opbrengst en kosten doet. 'Maar met deze aanpak willen we ook laten zien dat er meer wegen naar Rome leiden. Al beseffen we ons ook dat ondernemers deze gok niet zomaar kunnen wagen. Daarom doe wij het. Wie weet pakt het productie- en kostentechnisch heel goed uit.'

Inspireren, dat is ook een van de doelen van KAS2030. Niet alleen op het gebied van energie, maar ook als het gaat om water en gewasbescherming. 'Alle teelten worden begeleid door telers om zo de discussie aan te gaan waar verbeteringen mogelijk zijn. Dat levert ook altijd weer interessante onderzoeksvragen op.'

Voor de toekomst hoopt Kempkes dat glastuinders genoeg vet op de botten houden om te kunnen investeren. 'Natuurlijk is het logisch dat veel tuinders aangeven 'koud' te gaan in de winter. Afzettechnisch zijn de gevolgen daarvan moeilijk te overzien. Ik hoop daarom dat wat wij in de demonstratiekas doen, genoeg inspiratie geeft om toch door te gaan. Er is nog zoveel mogelijk.'