Aanhoudend hoge gas- en voedselprijzen door Oekraïneconflict

Nieuws Economie Peter Smit 22 feb 2022 om 17:03uur

Een daling van de gasprijzen lijkt er voorlopig niet in te zitten. Reden is dat de Duitse bondskanselier Olaf Scholz de ingebruikname van de pijpleiding Nord Stream 2 heeft opgeschort. Hij nam dit besluit vanwege de oplopende spanningen rond Oekraïne.

Aanhoudend+hoge+gas%2D+en+voedselprijzen+door+Oekra%C3%AFneconflict

Scholz schortte dinsdag het goedkeuringsproces voor de gaspijpleiding Nord Stream 2 op. Met deze politiek omstreden verbinding zou Russisch gas via de Oostzee en Duitsland naar Europa worden getransporteerd. De verwachting was dat door de ingebruikname de tekorten – en daarmee de gasprijzen – op de Europese markt zouden dalen.

Eerder op de dag had de Oekraïense president Volodymyr Zelensky al een 'onmiddellijk' einde van Nord Stream 2 geëist. Volgens hem moet Rusland worden gestraft voor zijn bemoeienis met de afvallige regio's Donetsk en Luhansk in Oost-Oekraïne. Zelensky riep ook op tot meer harde sancties.

• Lees ook: Inval Oekraïne kan voedselvoorziening EU verstoren

De roep om Nord Stream 2 af te blazen werd al steeds luider in Duitsland. De Duitse minister van Landbouw en Voeding Cem Özdemir zei tegen radiozender Deutschlandfunk dat het project moet worden stopgezet. 'Ik heb het project nooit begrepen. Het project is gericht tegen Oekraïne en vergroot onze afhankelijkheid van Russisch gas.'

Alternatieve routes

Op zich hoeft het niet opengaan van Nord Stram 2 niet veel uit te maken voor de gasaanvoer, zegt energie-econoom Hans van Cleef van ABN Amro tegen het ANP, want er zijn alternatieve routes om gas uit Rusland naar Europa te krijgen. 'Maar veel hangt ervan af hoezeer Gazprom, oftewel Rusland, bereid is die mogelijkheden extra te benutten. Het zal de boel langer spannend houden.'

Tussen Rusland en de Europese Unie lopen al veel gaspijpleidingen, maar een aanzienlijk deel daarvan loopt door Oekraïne. Met Nord Stream 2 wil Rusland zijn buurland, waarmee het al jaren een gespannen verhouding heeft, omzeilen om de Oekraïners geen transportkosten te hoeven betalen.

THEMA OEKRAÏNE: Rusland viel op 24 februari Oekraïne binnen. Deze oorlog heeft ook gevolgen voor de Nederlandse landbouwsector. Volg de laatste ontwikkelingen rond de oorlog in Oekraïne.

Tegen die achtergrond weigerde Gazprom, voor het grootste deel eigendom van Rusland, in te gaan op verzoeken voor meer verkoop van gas aan Europa op de korte termijn. 'Gazprom komt de langetermijncontracten keurig na, maar levert geen kuubje extra', zegt Van Cleef.

Krapte blijft

Die onzekerheden zijn duidelijk terug te zien op de gasmarkt, stipt energie-expert Jilles van den Beukel van The Hague Centre for Strategic Studies aan. Een contract om in januari of februari 2023 gas geleverd te krijgen is net zo duur als gas nu en de huidige prijzen zijn bijna het vijfvoudige van die van een jaar geleden. 'Er is een reëel scenario dat gasmarkten krap blijven. Dat is voor Europa zorgwekkend, omdat we relatief veel inkopen tegen dagprijzen', zegt Van den Beukel.

Dat Rusland de gaskraan naar Europa helemaal dichtdraait, is volgens de experts niet voor de hand liggend. Met de huidige krapte op de gasmarkt zit de Europese Unie (EU) toch al in lastige positie. 'De Russen hebben ons al in de hoek zitten waar ze ons willen. Ze hebben geen extra drukmiddel nodig', zegt Van den Beukel.

René Peters van onderzoeksinstituut TNO vult aan dat Rusland voor 60 procent van zijn inkomsten afhankelijk is van olie en gas, dus dat een leveringsstop voor het land zelf ook rampzalig is. De EU is naar schatting voor 40 procent van haar gas afhankelijk van Russisch gas. In Nederland ligt dat volgens Peters op 15 procent.

Omvang conflict

Rabobank kwam vorige week met scenario's naar buiten over de mogelijke economische gevolgen van een escalerend conflict in Oekraïne. De omvang en duur daarvan hangen sterk af van de exacte gebeurtenissen. In het geval dat Rusland na een kortstondige oorlog het land bezet, zal dat een forse invloed hebben op de voedselprijzen.

Oekraïne is een grote producent van landbouwgewassen. Een oorlog zorgt daarom voor een stijging van de voedselprijzen, zoals van graan (30 procent), mais (20 procent) en kunstmest (20 procent), stelt de Rabobank. Als het Westen na een dergelijke escalatie overgaat tot het opleggen van economische sancties aan Rusland, dan kunnen olie-, gas-, en voedselprijzen nog verder oplopen. Een verdubbeling van de graanprijzen wordt niet uitgesloten.