Effect op biodiversiteit meten en waarderen via monitor voor akkerbouw

Achtergrond Akkerbouw Haijo Dodde 07 dec 2021 om 13:00uur

'De Biodiversiteitsmonitor Akkerbouw geeft inzicht in of de maatregelen die we nemen voor verbetering van biodiversiteit het gewenste effect hebben', zegt Gert Sterenborg in het Groningse Onstwedde. 'Het helpt bovendien om onze inzet op waarde te schatten.'

Effect+op+biodiversiteit+meten+en+waarderen+via+monitor+voor+akkerbouw

De acht kritische prestatie-indicatoren (KPI's) die de basis vormen voor de Biodiversiteitsmonitor Akkerbouw (BMA) zijn vorige week bekendgemaakt. Onderzoekers van Wageningen University & Research en het Louis Bolk Instituut (LBI) hebben advies gegeven over de meest zinvolle indicatoren om aan te werken voor verbetering van de biodiversiteit. In pilots op akkerbouwbedrijven worden onder meer data- en registratiesystemen getest om de effecten van de KPI's te kunnen meten en waarderen.

Een van de akkerbouwers die in een pilot meewerken aan het ontwikkelen van de BMA is Gert Sterenborg in Onstwedde. Hij heeft samen met zijn ouders Nanne en Ingrid een akkerbouwbedrijf met pluimvee in maatschap. Hun bouwplan met ruim 300 hectare akkerbouw bestaat uit zetmeelaardappelen, suikerbieten, tarwe, gerst, grasland, uien en sinds dit jaar ook winterveldbonen.

Op het Groningse bedrijf is afgelopen zomer een bedekkingsproef aangelegd. Op drie tijdstippen zijn na de tarweoogst vijf groenbemesters gezaaid. Het gaat om vier bestaande soortenrijke mengsels en bladrammenas als enkelvoudige groenbemester. Voor de vergelijking liggen tussen de ingezaaide objecten ook steeds braakliggende stroken op het proefperceel van ongeveer 5 hectare.

Monitor bevestigt dat we investeren in de juiste zaken

Gert Sterenborg, akkerbouwer in Onstwedde

De proef sluit aan op de KPI om met een hoger aandeel bodembedekking in het bouwplan de biodiversiteit te stimuleren. 'Het doel is uitvinden wat het effect is van het moment van zaaien op de prestatie van de groenbemester. En ook wat het gewas doet op de biodiversiteit, zowel onder de grond als erboven. Verder is het voor ons van belang om te weten wat de invloed is op de vermeerdering van schadelijke aaltjes', legt Sterenborg uit.

Zaaien na tarweoogst

Op het betreffende perceel laat de akkerbouwer het verschil zien in ontwikkeling tussen de vroeg en later gezaaide groenbemesters. Hij vertelt dat het vanwege de natte weersomstandigheden niet is gelukt om direct na de tarweoogst de groenbemesters te zaaien. 'De zaaidata zijn daarom wat opgeschoven. De laatste objecten zijn eind oktober ingezaaid en die gewassen hebben nu nog een forse groeiachterstand.'

LBI-onderzoekers bezoeken het proefperceel regelmatig om waarnemingen te doen en monsters te nemen. Uiteindelijk moet deze proef de zoektocht ondersteunen naar de groenbemester waarmee het lukt om de bodem de hele winter groen te houden en die het meeste bijdraagt aan de biodiversiteit.

De ontwikkeling van de BMA noemt Sterenborg een goed initiatief. Hij heeft de indruk dat veel akkerbouwers al bezig zijn met verduurzamen. 'Deze monitor biedt handvatten en is een handig hulpmiddel om de effecten van maatregelen te meten. Het geeft meer kennis en inzicht en bovendien de bevestiging dat je als ondernemer investeert in de juiste zaken.'

Tekst gaat verder onder kader.

Monitor met acht kritische prestatie-indicatoren

De acht KPI's die zijn opgenomen in de BMA hebben betrekking op rustgewassen in de rotatie, organischestofbalans, stikstofoverschot, milieubelasting in de gewasbescherming, bodembedekking, carbon footprint, natuur- en landschapsbeheer en gewasdiversiteit. De BMA is een initiatief van Brancheorganisatie (BO) Akkerbouw, provincie Groningen, Rabobank en het Wereld Natuur Fonds. Adinda Lodders is in haar functie als coördinator Klimaat en Bodem namens BO Akkerbouw betrokken bij de ontwikkeling van de BMA. Ze benadrukt dat de monitor is gemaakt door en voor de akkerbouwsector, het toepassen is op vrijwillige basis. 'Met de acht KPI's beschikken akkerbouwers over een menu om aan de verbetering van de biodiversiteit op bedrijfsniveau te werken. Bovendien biedt de BMA de mogelijkheid om de inspanningen van de ondernemers te koppelen aan een beloningssysteem. We werken met alle betrokkenen aan een goede systematiek hiervoor.' Het project om de BMA te ontwikkelen loopt nog tot in 2022, meldt Lodders. De komende maanden voor de oplevering zullen onderzoekers nog besteden aan de invoer van data en het vaststellen van drempelwaarden en streefwaarden per KPI.

Sterenborg vindt de mogelijkheid om via de BMA de mate van biodiversiteit van individuele bedrijven te beoordelen en waarderen ook belangrijk. 'Wij kunnen daarmee cijfermatig aantonen wat onze inzet voor een betere biodiversiteit oplevert en ook wat het ons kost. Aansluitend moeten we er via onze ketenpartijen of overheidsinstanties voor zorgen dat we een goede compensatie krijgen.'

Sterenborg vertelt dat hij en zijn ouders op diverse vlakken bezig zijn om de biodiversiteit op hun bedrijf te verbeteren. Zo werken ze standaard met akkerranden en hebben ze de laatste drie jaar tagetes ingezaaid voorafgaand aan de teelt van uien. Verder bestaat het bouwplan al voor een kwart uit graangewassen. Een deel daarvan, en ook de winterveldbonen, worden gevoerd aan de eigen vleeskuikens als bijdrage aan de kringlooplandbouw.

Natuurlijke roofvijanden

'In de gewasbescherming sturen we op beperking van de milieubelasting', stelt Sterenborg. Het betekent dat hij kiest voor middelen die natuurlijke roofvijanden sparen en dat hij gebruikmaakt van waarschuwingssystemen om bespuitingen uit te sparen.

Verder is de akkerbouwer geïnteresseerd in precisielandbouw en kijkt hij wat mogelijk is met plaatsspecifieke bespuitingen, bijvoorbeeld voor de bestrijding van aardappelopslag in groenbemesters. 'Als dat lukt met een spotsprayer, kunnen we ook na de teelt van zetmeelaardappelen een bodembedekker inzaaien. Dan blijven al onze percelen groen in de winter.'

Rabobank beloont duurzame akkerbouwer met lagere rente

Rabobank gaat de BMA gebruiken om akkerbouwers objectief te beoordelen en waarderen. Dit gebeurt nu ook al in de melkveehouderij. Jeen Nijboer, themamanager Duurzaamheid Food en Agri van Rabobank Nederland, legt uit dat de bank bedrijven voor wat betreft hun duurzaamheidsinspanningen indeelt in categorieën van A tot en met D. Daarbij is A de hoogste categorie met bedrijven die het beste scoren op thema's als klimaat, energie, dierenwelzijn, biodiversiteit, bodemkwaliteit, samenwerking en omgeving. 'Klanten in de A-categorie belonen we met een rentekorting op hun bedrijfsfinanciering. Deze korting is afhankelijk van de impact van de maatregelen die ze nemen en kan oplopen van 0,2 procent tot 0,6 procent bij nieuwe financieringen', zegt Nijboer. Rabobank heeft het initiatief voor de BMA genomen om akkerbouwers te helpen bij hun transitie naar een duurzame bedrijfsvoering, geeft Nijboer aan. Hij stelt dat de monitor inzicht geeft in hoe een bedrijf ervoor staat. 'Wij belonen akkerbouwers voor hun inspanningen en roepen andere ketenpartijen op dat ook te doen. Uiteindelijk is onze boodschap dat duurzaamheid loont en dat bedrijven die daarin investeren financieel vaak ook beter presteren.'