Wetgeving obstakel maar bij brede samenwerking kansen voor varkenshouderij

'Je moet doorpakken, want je kunt niet stilzitten als ondernemer', stelt biologisch varkenshouder Maron van Veen uit het Noord-Brabantse Boerdonk. Zij kreeg na de vertoning van de video tijdens het symposium als eerste het woord van gespreksleider en adjunct-hoofdredacteur van Nieuwe Oogst Martijn van Rossum. Van Veen: 'Met ons biologisch varkensbedrijf gaan we een beetje terug naar vroeger, maar wel met de kennis van nu. Het is een constant proces van leren van elkaar en de goede dingen overnemen. We zijn nog aan het groeien en het verbeteren moet altijd doorgaan. Daar kun je de ogen niet voor sluiten, anders loop je vast.'

Vastlopen is een punt van aandacht, vertelde vicevoorzitter Eric Stiphout van de Producentenorganisatie Varkenshouderij (POV) tijdens zijn pitch. 'Er is helaas sprake van stilstand, doordat het onmogelijk is een bedrijf te verbouwen of nieuw te bouwen op de bestaande locatie. Nieuwe locaties ontwikkelen lukt al helemaal niet. We verwachten nog een krimp van zo'n 15 tot 20 procent en de overblijvende hooguit duizend varkenshouders gaan op meerdere locaties in concepten werken. Om voor die concepten te kunnen produceren en aan de toekomstige eisen van welzijn en milieu wat betreft stikstof en bijvoorbeeld CO2-uitstoot te voldoen, zijn flinke aanpassingen bij de bedrijven nodig en dat kan nu niet.'

Ruim 90 procent van de tweehonderd aanwezige varkenshouders, adviseurs en andere belangstellenden vanuit de periferie was het dan ook eens met de stelling die ze aan het einde van het symposium kregen voorgelegd. De huidige wet- en regelgeving is een sta-in-de-weg om je als varkenshouder voor te bereiden op de toekomst.

Dat neemt niet weg dat varkenshouders doorgaan met de ontwikkelingen. Zo ziet Stiphout de varkensbedrijven van de toekomst niet alleen als leveranciers van smakelijk gegarandeerd varkensvlees, maar ook als netto-energieleveranciers. 'Zonne-energie en mestvergisting zijn hiertoe nodig. Dat kan tegelijk samen met verdere verwerking het mestprobleem oplossen, maar dat zal niet zonder samenwerking gaan.'

Krimp

Samenwerking is ook nodig om in te spelen op de te verwachten krimp van de varkenssector, stelt directeur Ronald van de Ven van Voergroep Zuid. 'Onze rol is het leveren van het beste voer tegen de scherpste prijs en ervoor zorgen dat dit voer inspeelt op de nieuwe eisen die de diergezondheid, genetica en bijvoorbeeld zeugen die loslopen in het kraamhok stellen', licht hij toe.

'Maar daar blijft het niet bij. Als coöperatie investeren we al een tijd in jonge boeren met lef. De afgelopen jaren hebben we 150 jonge boeren naar ondernemerschap in begeleid. Inmiddels werken Rabobank, Flynth en AB Werkt hierin met ons samen', vertelt Van de Ven. 'Samenwerking is nodig om ervoor te zorgen dat degenen die het goed doen en door willen, ook verder kunnen. Dan is er voor de jonge boeren, niet alleen voor de boeren van nu, maar voor alle boeren in de toekomst in Nederland een gouden randje te verwachten omdat er in Europa minder boeren overblijven.'

Voor die goede toekomst is volgens inkoopdirecteur Jaap de Wit van Westfort Vleesproducten transparantie noodzaak. 'De toekomst ligt in ketenconcepten die inspelen op de steeds complexere regels en eisen aan dierenwelzijn, gezondheid en milieu. Dat lukt alleen als je dit kunt terugverdienen door transparant aan te tonen dat je aan die eisen voldoet. Als Nederland hebben we dan de gelukkige omstandigheid dat we op korte afstand 200 miljoen consumenten hebben die vragen om aanvullende eisen. Dat is onze kans. Met transparantie kunnen we een meerprijs behalen.'

Holland Varken is klaar

Voor die transparantie is het ketenkwaliteitssysteem Holland Varken het startpunt. Dat gaat beide IKB's vervangen. Daarbovenop kunnen dan de concepten hun verschillende eisen invullen. Het heeft lang geduurd, maar Holland Varken gaat over enkele weken definitief van start met het eerste bedrijf dat een certificaat krijgt.

Transparantie zal ook nodig zijn om efficiënt gebruik te maken van alle data die je kunt verzamelen en vervolgens bij het interpreteren hiervan. Dat stelde Van Veen na afloop van haar presentatie.

Om een ander lastig punt in de varkenssector op te lossen, de beschikbare arbeid, gaan dataverzameling en het juiste gebruik hiervan een grote rol spelen, verwacht directeur Ron Coppens van D-Care. 'We hebben een oornummer ontwikkeld dat elke seconde de temperatuur van een zeug kan meten en de beweging vastleggen. Daardoor is bijvoorbeeld te voorspellen wanneer een zeug berig wordt of mogelijk een ziekte onder de leden heeft. De zeugenhouder hoeft dan niet meer elk dier dagelijks te bestuderen, maar krijgt een push-melding waardoor hij gericht aan het werk kan.'

Voor een goede interpretatie van alle data is het in de ogen Van Veen noodzakelijk om samen te werken. 'Data onderling anoniem delen helpt om op elkaar in te spelen, van elkaar te leren en te voorkomen dat je de weg kwijtraakt. Dan kun je eruit pikken wat jou als varkenshouder past.'

Persoonlijke ontwikkeling nodig

Docent bedrijfskunde en agrarisch ondernemerschap Bas Verbakel van HAS green academy in Den Bosch benadrukt dat het noodzakelijk is om de ondernemers van de toekomst voor te bereiden op onder andere het inspelen op concepten en de mogelijkheden die automatisering biedt. 'Daartoe is ook een stuk persoonlijke ontwikkeling noodzakelijk. De jonge ondernemers vergeten dan weleens om 1.000 euro in zichzelf te steken, terwijl ze wel miljoenen willen investeren in hun bedrijf. Ondernemers van de toekomst moeten kunnen samenwerken in de keten en zorgen dat ze de partners kennen om een beter eindresultaat te behalen.'

De varkenshouderij staat dan ook voor een flinke uitdaging. Samenwerken zal nodig zijn op alle vlakken. Om vergunningen van de grond te krijgen, om in te spelen op dierwaardigheid en toch te kunnen blijven concurreren. Over tien jaar zal de varkenshouderij er dan ook heel anders uitzien dan nu. Ruim 80 procent van de stemmers is het eens met deze stelling.