Familie-eetsysteem is beter voor biggen

In 2010 toonde Liesbeth Bolhuis van Wageningen University & Research (WUR) in een proef aan dat biggen nieuw voer, M&M's en kaas, snel gaan eten, als de zeug dat ook doet. Zonder een zeug duurt het veel langer. In de praktijk werken enkele zeugenhouders al naar tevredenheid met een kraam(opfok)hok waarbij de biggen kunnen mee-eten met de zeug.

Met een netwerk van varkenshouders is het idee van een familie-eetsysteem verder uitgewerkt. Drie jaar geleden is in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit het project 'Familievoeren' gestart met als partners Trouw Nutrition en Vereijken en uitgevoerd door de WUR.

Voer- en drinkwatersysteem

Op basis van de ideeën van het netwerk is een voer- en drinkwatersysteem voor familievoeren bedacht. Na enkele rondes testen is het op voormalig Varkens Innovatie Centrum Sterksel onderzocht.

Zes uitgangspunten zijn meegenomen om de biggen beter te leren eten en drinken en hun gedrag te sturen: punt 1 is leren eten en drinken van de zeug en punt 2 is spelenderwijs leren eten en drinken.

Daartoe heeft Vereijken een vloerplaat voorin het hok gemaakt waarbij de zeug zelf haar voergift kon bepalen en naast de voerplaat een drinkbakje op de vloer voor zeug en biggen. Uit de biggenvoerbak met speelmateriaal leren de biggen sneller biggenvoer eten.

Dezelfde aroma's

Punt 3 is dezelfde aroma's gebruiken in zeugen- en biggenvoer. 'Met die aroma's hebben we een familievoer voor de zeugen en het familievoer voor de biggen gemaakt', zegt Leendert Amersfoort van Trouw Nutrition. 'De gespeende biggen kregen hetzelfde aroma.'

'Biggen herkennen vooral de geuren van het zeugenvoer in de laatste week in de dracht', zegt Bolhuis. 'Die geuren zitten ook in de melk. Door dezelfde geuren in het familievoer voor zeug en biggen te gebruiken, gaan de biggen waarschijnlijk eerder eten en een bekende geur heeft een stressreducerend effect op de gespeende biggen.'

Hokverrijking

Punt 4 is extra hokverrijking voor zeug en biggen, punt 5 snuit-snuitcontact tussen zeug en biggen en punt 6 snuit-snuitcontact tussen zeugen. De zeugenbox is hiertoe aan de voorzijde verbreed.

'Daardoor kunnen meerdere biggen tegelijk met de zeug mee-eten en -drinken', zegt Anita Hoofs van de WUR. 'Het snuit-snuitcontact tussen zeug en biggen en biggen onderling is beter. Door de extra hokverrijking kunnen zeug en biggen samen spelen. Die extra hokverrijking werd doorgezet na spenen.'

Zwaardere biggen

Een aangepast kraamhok met familievoer levert het beste resultaat op. De biggen in dit kraamhok zijn bij spenen 360 gram zwaarder dan de biggen in het conventionele kraamhok zonder familievoer. Bij spenen heeft maar 10 procent van de biggen nog niet gegeten tegen 22 procent in het controlekraamhok.

Het is duidelijk een effect van de andere manier van voeren in het aangepaste kraamhok. Met alleen familievoer zonder dat de biggen kunnen mee-eten met de zeug was het effect niet te bereiken.

De biggen hebben in het aangepaste kraamhok minder biggenvoer gegeten. De biggen in het aangepaste hok met familievoer zelfs 200 gram per big minder dan de controlebiggen. Ze zullen flink van het zeugenvoer hebben meegegeten en/of meer melk hebben gedronken.

Veel minder bijtgedrag

Het familiekraamhok heeft nog meer positieve effecten. 'De biggen zijn bij spenen veel gaver, met minder staart- en oorbeschadigingen en minder huidkrassen' zegt Bolhuis. 'Ze zijn sociaal beter ontwikkeld en toonden veel minder bijtgedrag, waarschijnlijk door spelen met verrijkingsmateriaal en snuit-snuitcontact met de zeug. Dat is van belang, want bijtgedrag begint vaak al in het kraamhok, maar wordt pas goed zichtbaar na spenen en later.'

'Fokbiggen die in het kraamhok goed socialiseren, hebben daar later zelfs als zeug ook nog profijt van', vult Hoofs haar collega aan.

Positieve effecten blijven

Ook al werden de biggen vanwege de proef na spenen gemengd, de positieve effecten op gedrag bleven. Aan het eind van de proef op 35 dagen na spenen had 0,2 procent van de biggen uit het familie-eetsysteem een staartwond tegen 3,4 procent van de biggen uit het controlekraamhok. Voor oorwonden was dit 5,8 versus 18,5 procent.

Na spenen verdween een deel van het positieve effect op de groei. De biggen kregen de eerste vier dagen nog half-om-half familiezeugenvoer en familiebiggenvoer. 'Dat is waarschijnlijk te veel zeugenvoer geweest', zegt Bolhuis. 'De biggen kregen diarree waardoor de groei achterbleef. Het maakt het belang van een goed op biggen afgestemd voer nog maar eens duidelijk.'

Geslaagd

'Het onderzoek is geslaagd', vindt directeur Bart Hooijer van Vereijken. 'Het scheelt nogal als je biggen in het kraamhok op hetzelfde gewicht of zelfs zwaarder krijgt met minder biggenvoer', stelt hij.

'Deze studie laat zien dat de zeug een grote rol kan spelen bij het verlichten van stress rond de speenperiode. Daarnaast betekent de afname van sociaal ongewenst gedrag door de biggen minder oor- en staartbeschadigingen en daarmee meer premium biggen voor de varkenshouder. Dit is geweldig nieuws.'

Vervolgvragen familie-eetsysteem