Opinie: 'Wetenschappelijk onderzoek failliet'

Zembla kondigde het 'kippenexperiment' onlangs groots aan. In 2005 geeft het ministerie van Landbouw een groep vooraanstaande wetenschappers de opdracht om te onderzoeken: is biologisch eten nu wel of niet gezonder?

Dat deden ze kort gezegd door de helft van een koppel kippen biologisch voer te geven, de andere helft gangbaar voer. Daarna werden de dieren ziek gemaakt. De biologische kippen bleken sneller te herstellen. Voilà, bewijs geleverd.

Missie

Dat 'bewijs' is nooit als zodanig naar buiten gekomen, dus de redactie van Zembla dacht hier een mooie uitzending van te maken. Onderzoeksjournalistiek met een missie. Dat heb ik ooit geleerd van Ton van der Ham, in 2015 verantwoordelijk voor de spraakmakende uitzending 'De topsporters van de zuivelindustrie' over het einde van het quotumtijdperk.

Een beladen onderwerp als biologische diervoeding pak je gedegen aan. Het consortium dat de proef uitvoerde was breed van opzet. Het onderzoek werd gefinancierd door LNV, Rabobank en Triodos en uitgevoerd door Wageningen University & Research (WUR), Rikilt en TNO onder leiding van het Louis Bolk Instituut.

Verschil in groei

Gaandeweg het onderzoek blijkt dat de kippen er even gezond uitzien, maar dat de ene groep iets harder groeit dan de andere. Nadat ze ziek zijn gemaakt, groeien de trager groeiende kippen de andere voorbij.

Dan gebeurt iets heel onwetenschappelijks: de leider van het onderzoek vraagt de onderzoekers welke kip ze het liefst zelf zouden willen zijn. De meerderheid kiest voor de kip die aan de finishlijn de eerder snelgroeiende kip voorbij is gestreefd. Dit blijkt de biologisch gevoerde kip te zijn.

De onderzoeksleider trekt haar conclusie. De andere deelnemers vinden deze argumentatie te weinig onderbouwd. De interne spanning leidt tot de conclusie dat er geen verschil is. Case closed.

Opboksen tegen industrie

Totdat de inmiddels gepensioneerde onderzoeksleider een inkijk in haar leven geeft. Al snel ziet de tv-kijker dat zij 'overtuigd biologisch' is en vanuit een kleine organisatie moet opboksen tegen de vertegenwoordigers van de industrie. Het emotioneel kiezen voor een favoriete kip, maar daar rationeel wetenschappelijk genuanceerd naar kijken, wordt niet geaccepteerd.

Had de onderzoeker het destijds niet tot een clash laten komen, dan had er zeker een vervolgonderzoek ingezeten. Dat gaan Kamerleden nu natuurlijk alsnog bepleiten.

Fictie

Maar de belangrijkste bijdrage kwam van Cees Veerman, oud-minister en oud-bestuursvoorzitter van WUR. Op de vraag of er wijze besluiten worden genomen op basis van rationele argumenten antwoordde hij simpelweg met: 'Dat is een fictie. Wetenschappers zijn in een bepaalde trant opgeleid en hebben een denkwijze ontwikkeld. Daaruit loskomen is razend ingewikkeld.'

En nu gaat hoogleraar Violette Geissen, van diezelfde Wageningse universiteit met de belangen van de industrie, onderzoek doen in opdracht van de Europese Commissie. Om inzicht te krijgen in de gevolgen van pesticidengebruik voor de gezondheid van mens, dier en milieu. Ze stelt openlijk dat ze het bewijs gaat verzamelen voor het feit dat er veel mis is: 'It's time for a change.' Dat u het alvast weet.