De geur van hooi is in halve eeuw veranderd

De auteur Tialda Hoogeveen zet de lezer in de eerste passages op het verkeerde been. Deze neigen naar een boerenroman, maar confronteren de lezer al snel met het bijpassend tijdsbeeld van de melkveehouderij. De lange lijst aan bronnen en minicolleges bij kenners van de landbouw- en natuurontwikkeling onder wie Marijn Molema van het Fries Sociaal Planbureau, milieudeskundige Ben Koks en Anton Schuurman, hoofddocent agrarische geschiedenis bij Wageningen University & Research, betalen zich uit.

Melkveehouder Siebe Peenstra (1923-2019) maakte veel aantekeningen vanaf zijn entree op de boerderij van Aldeboarn tot de laatste drie decennia op De Terpen onder de rook van Wommels tot 1985. De schrijfster voerde lange gesprekken met de krasse negentiger. De voltooiing van het boek maakte Peenstra niet mee. Hij overleed vorig jaar op 16 september.

Het boek laat zien dat de grilligheid van de landbouwhistorie de vooruitstrevendheid van de vergaderboer Peenstra voedt. Zijn boerenijver gaat niet ten koste van alles, het familieleven lijdt er niet onder, gezien ook het jaarlijkse tripje met het gezin naar de camping. Hij bedankt in 1963 voor de eer om stikstofproefbedrijf te worden en koestert de keuzevrijheid.

Voor de omslag in de landbouw gaat de auteur terug tot de ammoniaksynthese die de Duitse chemicus Fritz Haber en de scheikundige Carl Bosch in 1913 realiseerden. Deze met de Nobelprijs bekroonde methode maakte het mogelijk om stikstofmeststoffen wereldwijd ongelimiteerd te produceren. Na twee wereldoorlogen zette deze vinding de naoorlogse landbouw op zijn kop. Iedereen liftte mee met de Marshallhulp en het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid waar politicus en herenboer Sicco Mansholt aan meewerkte. Peenstra realiseerde zich later dat de natuur veranderde en het hooi anders ging ruiken.

De terugloop van biodiversiteit leidt anno 2020 vaak tot discussies. Het maakt het boek van Hoogeveen een product van deze tijd. De vooruitstrevende Peenstra vroeg zich af of hij het allemaal wel zo goed heeft gedaan. In de jaren die hem na 1985 nog gegeven waren, schilderde hij nostalgische boerentaferelen. Het verzachtte zijn landschapspijn.

Het persoonlijk verhaal en de overrompelende landbouwontwikkeling maken dit boek tot een waardevol document. De auteur schetst op scherpe wijze de verandering van … de geur van hooi.