Boeren en burgers werken samen aan biodiversiteit

Aan de 5,6 kilometer lange Zwijnsweg in Ens wonen akkerbouwers, veehouders en burgers. Het project 'Bloeiende bermen' wordt door vier boeren en vijf burgers geleid. Digni van den Dries is biologisch akkerbouwer en groenteteler met 60 hectare land. Kitty de Graaff-Braam was docent op een groen vmbo en nu werkzoekende.

In Ens is een groot deel van het geld van de Samen voor Biodiversiteitsprijs bestemd voor agrarisch natuurbeheer. De wegberm wordt een kruidenrijk hooiland. Pas eind juni, begin juli wordt hier gemaaid.

Van der Dries: 'Het is maaien en afvoeren. Volgens ecologen verarm je hiermee de bodem. Anderzijds is er het belangrijke effect van de verrijking van de vegetatie. Het zorgt voor een rijker insectenleven wat goed is voor de vogelstand.'

Strijdig voor biodiversiteit

Veel van de bermen worden met een klepelmaaier onderhouden, gaat de akkerbouwer verder. 'Het zorgt voor een gazonachtige aanblik. Het is maar wat je mooi vindt, maar dat type beheer is strijdig voor de biodiversiteit. Het inzetten van een ander beheer is een cultuuromslag. Met dit geldbedrag wordt dat natuurvriendelijkere gedrag beloond.'

De burger helpt de boer door voor het maaien het zwerfafval uit de bermen te halen. Het hooi bevat daardoor minder plastic en andere rommel. Ook worden de honden aan één kant van de berm uitgelaten. Deze maatregel houdt het voer voor de koeien en paarden schoner.

Ecoloog

Voor de buurt worden verschillende bijeenkomsten gehouden en worden excursies gegeven aan iedereen die meer wil weten. Burgers die niet weten waar te beginnen, kunnen voor advies bij de ecoloog terecht. De expert wordt namens het project ingehuurd om een scan van het woonerf te maken. Burgers kunnen op aanraden van de ecoloog bepaalde inheemse bloemen, struiken of bomen planten.

Over het algemeen zitten boer en burger op een lijn, op een paar punten na. De Graaff-Braam: 'Ik kijk heel anders naar het gebied dan dat een boer doet. Wij als burger willen vooral dat het er mooi uitziet. De burger hecht minder waarde aan bijvoorbeeld de voedingswaarde voor het vee. Daarom moet je met elkaar in gesprek blijven. De boeren kunnen de keuzes heel goed aan ons uitleggen.'

Eenjarige bloemenstroken

Van den Dries noemt als voorbeeld de eenjarige bloemenstroken. 'Deze zijn mooi om te zien voor zowel de boer als de burger, maar een talud met een naastliggende strook met kruidenrijk hooilandbeheer geven over een heel jaar gezien een grote opbrengst voor de biodiversiteit. Wij offeren iets dat voor het oog mooier is, op voor de rijkheid aan de slootkant. Dat is keuze die een leek niet zou maken.'

Het oppervlak waar wordt geteeld, is van het project uitgesloten. Van den Dries. 'Daar moet de boer van leven en wij hebben het geld niet om dat te compenseren. We kunnen wel van de boeren vragen om, tegen vergoeding, iets aan de randen te doen. De minst economische onderdelen van het erf kun je voor het biodiversiteitsproject inzetten. De meesten hebben daar vast wel een hoekje voor over.'

Geen verarming landschap

In het Friese It Heidenskip pakken melkveehouder Ysbrand Galama en burger Jitske Draijer het anders aan. Zij geven de weidevogels de eerste prioriteit en richten het gebied daarop in. Galama: 'Ik wil graag dat het landschap van jou als boer profiteert en niet andersom. Zo moet het eigenlijk zijn. Boeren moet geen verarming van het landschap worden.'

Galama en Draijer zetten zich al jaren in voor de vogelstand. Zij proberen de neuzen van alle partijen die landschap beheren, dezelfde kant op te krijgen.

Predatoren

Volgens Galama zijn alle goede bedoelingen anders vruchteloos. 'Wij hadden altijd bij de aanleg van een plasdras dat vossen en bunzingen de vogelnesten leegroofden. Het is niet de schuld van de predatoren, maar van het landschap. Je krijgt namelijk de beesten die je uitnodigt', stelt de melkveehouder.

Friesland is eigenlijk een kweldergebied dat jaarlijks onder water moet komen te staan, vindt Galama. 'Omdat natuur achter prikkeldraad is geplaatst, is het gebied veranderd in bos en daarmee ideaal voor bijvoorbeeld de vos.'

Open landschappen

Galama pleit daarom voor openheid in het landschap. 'Weidevogels kun je alleen in open landschappen houden. Willen wij de soorten nog redden, dan gaat dat op een klein stukje in Nederland plaatsvinden.'

De melkveehouder wil van het prijzengeld een stuk land inrichten met greppels en plasdras zonder deze te bemesten. 'Het is goed om mensen te laten zien hoelang het duurt voor zo'n stuk land naar de natuurlijke oorsprong teruggaat. Het is bijvoorbeeld voor de jeugd belangrijk om te zien hoe het anders kan. Je moet de oorspronkelijke natuur weer kunnen beleven.'

Hulp van burgers

De boeren in It Heidenskip kunnen op hulp van de burgers rekenen. In het dorp is 15 hectare natuur dat door hen wordt onderhouden. Het gaat om een proef met natuur met een waterplas, zwaluwwand en bloemen. De vogels weten de stek al te vinden. Elk jaar breidt het stukje zich uit.

De burgers zijn trots op dit stukje land. 'De lokale gemeenschap helpt bij het opbouwen van de weidevogelgebieden. De burger moet ook voelen dat het iets van hen is. Dat is het mooie van dit soort projecten.'