Boeren Eemland verdiepen zich in kringlooplandbouw

'Eigenlijk weten we al twintig jaar hoe kringlooplandbouw eruit moet zien. Maar de toepassing ervan is tot nu toe vooral beperkt gebleven tot een groepje tegendraadse boeren', vertelt Toon Jansen aan een groep van enkele tientallen boeren tijdens een ledenbijeenkomst van LTO Noord-afdeling Eemland in Eemnes.

Jansen was jarenlang actief in het agrarisch onderwijs en trekt nu het land door als ambassadeur van kringlooplandbouw.

Leden bijpraten

'De overheid wil dat we als agrarische sector meer met kringlooplandbouw aan de slag gaan. Daarom hebben we als LTO Noord Eemland dit thema gekozen om onze leden over bij te praten', zegt organisator Arnoud van Daatselaar.

'Maatschappij en politiek sturen de agrarische sector in een bepaalde richting. Dat dit weerstand oplevert, is een natuurlijk verschijnsel. Wij vinden het belangrijk om onze boeren zo goed mogelijk van informatie te voorzien, zodat ze voor hun eigen bedrijf de beste keuzes kunnen maken', aldus Van Daatselaar.

Voormalig hoogleraar

Jansens betoog is gebaseerd op het werk van voormalig Wagenings hoogleraar Jaap van Bruchem. 'Hij ontdekte eind jaren negentig het belang van het sluiten van de kringloop voor een gezonde melkveehouderij op de voormalige proefboerderijen de Minderhoudhoeve en de Ossekampen', licht hij toe.

'Jaap wist daar met structuurrijke en eiwitarme rantsoenen een bovengemiddelde stikstofefficiëntie te realiseren en de koeien een betere kwaliteit mest te laten produceren.'

Productie optimaliseren

Kringlooplandbouw is het optimaliseren van de productie met een zo selectief mogelijk gebruik van externe grondstoffen, met een goed inkomen en met respect voor natuurlijke systemen.

De Kringloopwijzer die bijna alle melkveehouders moeten invullen, is volgens Jansen geen goed instrument om aan kringlooplandbouw te doen. 'Er zitten te veel aannames in. Op intensieve melkveebedrijven lijkt de Kringloopwijzer redelijk te werken, maar extensieve boeren kunnen er niet mee uit de voeten.'

Bodembenutting verbeteren

Uit het onderzoek van Van Bruchem eind vorige eeuw kwam al naar voren dat de meeste winst te halen is bij het verbeteren van de bodembenutting. 'Bedenk bij elke verandering in de bedrijfsvoering wat dit voor de bodem betekent', zegt de kringloopambassadeur.

'Om de bodem goed te laten functioneren, moet je koeien mest laten produceren met de kwaliteit van compost', stelt Jansen.

Ruw eiwit

Een voorwaarde om dat voor elkaar te krijgen, is het verminderen van het aandeel eiwit in het voerrantsoen voor koeien tot onder de 14 procent ruw eiwit. Dat dit gepaard gaat met een negatieve onbestendig eiwit-balans (OEB) is prima. Op de meeste melkveebedrijven is het gebruikelijk om ruim boven de 15 procent ruw eiwit te voeren.

Het verlagen van de krachtvoergift tot minder dan 15 kilo krachtvoer per 100 kilo melk helpt ook bij het verbeteren van de stikstofbenutting in de koe.

Ureumgehalte

Minder eiwit in het rantsoen vertaalt zich onder meer in het ureumgehalte van de melk. Dat is een indicator voor de stikstofbenutting in de koe. 'Een ureumgehalte van ver onder de 20 is iets waar de meeste melkveehouders huiverig voor zijn. Van Bruchem liet al zien dat het geen enkel probleem hoeft te zijn.'

Minder eiwit in het rantsoen draagt bij aan een ruimere koolstof-stikstofverhouding in de mest. 'Koolstof is het wapen van verduurzaming.' Jansen bepleit het verder verhogen van de koolstof-stikstofverhouding tot boven de 20 door koeien meer koolstof te voeren. Dit kan bijvoorbeeld door stro toe te voegen aan het voerrantsoen.

Eigen koers

De kringloopambassadeur vindt dat boeren zich te veel laten leiden door adviseurs en toeleveranciers voor wie ze een verdienmodel zijn. 'Veel van deze erfbetreders hebben belang bij het creëren van angst. De kunst is om als boer niet bang te zijn en je eigen koers te varen.'

Zo'n koers zou volgens Jansen onder meer gericht moeten zijn op het vergroten van de weerstand van koeien. 'Je moet een koe behandelen zoals ze is: een bacteriehotel op vier poten', stelt hij.

Snijmais

'Een koe heeft een pens die gemaakt is om gras te verteren. Snijmais is geen geschikt voedermiddel voor koeien. Dat bevat veel lignine en daar kan een koe niets mee. Daarom is het verminderen van het aandeel snijmais aan te raden. Als je tegelijkertijd de kunstmestgift op grasland vermindert, krijg je gras waarmee de penswerking van de koe verbetert.'

Jansen adviseert melkveehouders om hun koeien zoveel mogelijk te laten weiden. 'Dat is niet alleen goed voor de koe, als je weidt blijven urine en mest gescheiden en komt er geen ammoniak vrij. De 720 uur weidegang die zuivelfabrieken hanteren als norm voor weidemelk is eigenlijk een lachertje', stelt hij.

Opstallen

'Dat kunt u nou wel zeggen, maar op de grond die we hier hebben, is het al snel te nat en moeten we onze koeien soms wekenlang opstallen', reageert een melkveehouder in de zaal.