Wetten zetten rem op kringlooplandbouw

In de glastuinbouw krijgen organische reststromen steeds vaker een nieuwe bestemming, bijvoorbeeld als grondstof voor meststoffen, verpakkingsmateriaal, diervoeder, geneesmiddelen of levensmiddelen. Ze moeten dan wel voldoen aan wet- en regelgeving die verschilt per eindproduct.

Om inzicht te krijgen in de complexiteit van dergelijke juridische aspecten, heeft Stichting Innovatie Glastuinbouw (SIGN) een flyer uitgebracht. Het uiteindelijke doel daarvan is om de haalbaarheid van projecten die zich richten op de circulaire economie te vergroten.

Afvalverwerker

De glastuinbouw heeft vooral stengels, loof en afgekeurde producten als plantaardige reststromen. Bij het afvoeren gelden de regels voor afvaltransport en -verwerking en krijgt het afnemende bedrijf de status 'afvalverwerker'.

Wanneer glastuinders een reststroom tot waarde willen brengen, moeten zij het proces vooraf in kaart brengen en kijken of dat wettelijk voldoet. Daarvoor is het hulpmiddel 'webtoets afval of grondstof' van Rijkswaterstaat beschikbaar.

Rechtsoordeel

Initiatiefnemers kunnen daarnaast een rechtsoordeel aanvragen. Dat kan het bevoegd gezag helpen om te beoordelen of de beoogde verwerking en toepassing van de reststroom voldoen aan wet- en regelgeving. Zo'n rechtsoordeel doet een uitspraak over risico's voor mens, dier en milieu. Het geeft geen garantie, maar is een formele onderbouwing van de ondernemer dat hij voldoet.

Voor een rechtsoordeel moet ieder bedrijf zelf een aanvraag doen, ook als het om een bestaande toepassing gaat. Duijvestijn Tomaten in Pijnacker mag bijvoorbeeld tomatenstengels afvoeren als grondstof voor papier en karton, maar een andere tuinder zou daarvoor weer een nieuwe aanvraag moeten doen.

Uitzondering

'In feite gaat het bij Duijvestijn om een uitzondering op de regel. Hij heeft een ontheffing gekregen', zegt Willem Kemmers, programmamanager bij Biobased Greenport West-Holland. 'We zouden het hergebruik van reststoffen als standaard moeten zien en niet als uitzondering. Anders laat de kringlooplandbouw nog lang op zich wachten.'

SIGN streeft naar een leidraad die de mogelijkheden voor specifieke reststromen en toepassingen inzichtelijk maakt. Een positieve beoordeling bij een rechtsoordeel zou dan niet alleen voor een enkele ondernemer en locatie moeten gelden, maar voor een hele (sub)sector.

Andere partijen

'Met onze flyer willen we de complexiteit ook onder de aandacht van andere partijen brengen', zegt Dewi Hartkamp, programmamanager bij SIGN. 'Het is niet voor iedere kweker weggelegd om zich in deze materie te verdiepen. En van klasse 2- of 3-tomaten tapenade maken is natuurlijk iets anders dan stengels inzetten als grondstof voor bouwmateriaal.'

Hartkamp pleit voor samenwerking tussen partijen, zoals in het geval van tapenade met een bedrijf dat op de hoogte is van de HACCP-wetgeving en voor bouwmateriaal met een ondernemer die kennis heeft van geldende normeringen en veiligheidsvoorschriften.

Omgevingsvergunning

Maar belangrijker is naar haar idee dat omgevingsdiensten uitgaan van de achterliggende intenties en niet alleen van de letter van de wet, zeker niet nu vanaf 2021 de omgevingsvergunning in werking treedt voor de activiteiten van alle ondernemers.

De Taskforce Herijking Afvalstoffen van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft kortgeleden de belemmeringen voor overheden en bedrijven in kaart gebracht bij de overgang naar een circulaire economie.

Nieuwe impuls

Daarnaast heeft volgens de programmamanager het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit juridische capaciteit vrijgemaakt om het verwaarden van reststromen uit de tuin- en akkerbouw een nieuwe impuls te geven.

Volume is daarbij volgens Hartkamp ook een belangrijk aspect. Dat beaamt Ad Gubbels, woordvoerder van coöperatie TOP-Zuid, waarin telersverenigingen Fossa Eugenia, Kompany, SunFresh en veiling ZON samenwerken in het tot waarde brengen van groene reststromen uit onder andere aardbeien, komkommers, tomaten en paprika's. 'Als collectief ben je een interessantere gesprekspartner voor overheden en andere betrokkenen.'

Korte en lange termijn

Gubbels legt uit dat de coöperatie zich voor de lange termijn richt op bijvoorbeeld de studie van inhoudstoffen en voor de korte termijn bezig is met proeven om vruchtafval te vergisten en te verwerken tot granulaat dat geschikt is als voedingsstof voor de insectenteelt.

Vooralsnog is insectenkweek op reststromen alleen nog in gebruik voor diervoeder voor aquacultuur en hobbydieren, zegt Hartkamp, maar juist zo'n nieuwe toepassing kan tot verruiming van wetgeving leiden. Zij verwacht dat het in 2020 mogelijk wordt om insecten als diervoeder voor pluimvee af te zetten.