Oude IJsselstreek maakt kringloop rond

Zo'n 130 geïnteresseerden kwamen onlangs naar Varsseveld voor een informatieavond over kringlooplandbouw van de Plattelandsraad Oude IJsselstreek. Dit overlegplatform coördineert initiatieven op het gebied van plattelandsontwikkeling in de gemeente Oude IJsselstreek. Daarbij gaat het om landbouw, recreatie, cultuurhistorie en natuur.

Leden zijn onder andere LTO Noord-afdeling Oost Achterhoek, het Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid IVN, de Bijenvereniging en dertien dorpsbelangen.

Landbouwgrond

In Oude IJsselstreek is 65 procent van de totale oppervlakte in gebruik als landbouwgrond, waarbij twee derde uit grasland bestaat. De gemeente heeft ongeveer driehonderd relatief kleine agrarische bedrijven, waarvan 70 procent veehouderijen en 28 procent akkerbouwbedrijven.

Wat voor kansen en bedreigingen betekent de door het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) ingezette transitie naar kringlooplandbouw voor de gemeente?

Traditionele bedrijf

Zwier van der Vegte, bedrijfsleider bij melkveeproefbedrijf De Marke van Wageningen University & Research in het Gelderse Hengelo, legt uit dat het traditionele gemengde bedrijf van voor de Tweede Wereldoorlog dieren op eigen grond hield en met de mest gewassen verbouwde die als ruwvoer dienden.

Met de producten die de boeren verkochten, gingen ook de mineralen van het erf af. Na de oorlog raakte de kringloop verder verstoord door van buitenaf aangevoerde krachtvoer en kunstmest.

Grondgebonden

Volgens Van der Vegte is voor herstel van de kringloop een grondgebonden aanpak noodzakelijk, waarin veehouders samenwerken met akkerbouwers. Daarbij is de dialoog met de burger cruciaal. 'Van de schoolklassen die we op De Marke op bezoek krijgen, denken sommige kinderen dat Albert Heijn de melk maakt. Veel mensen praten over landbouw zonder dat ze weten wat daar gebeurt.'

Dat betekent niet dat in Oude IJsselstreek nog niets gebeurt op het gebied van kringlooplandbouw. De Achterhoek is daarin innovatiegebied. In 2013 is het project 'Vruchtbare Kringloop Achterhoek' (VKA) gestart, waaraan ook boeren uit Oude IJsselstreek deelnemen.

Het project richt zich op het optimaliseren van de mineralenefficiëntie, het verbeteren van de bodemvruchtbaarheid en het verspreiden van de opgedane kennis en ervaring. Bij de uitvoering blijkt telkens weer dat de huidige wet- en regelgeving kringlooplandbouw in de weg zit. Daarom vindt wekelijks overleg plaats met het ministerie van LNV.

Samen verantwoordelijk

Mark Ormel, melkveehouder in De Heurne en voorzitter van LTO Noord-afdeling Oost Achterhoek, is deelnemer aan VKA. Net als Van der Vegte stelt hij dat het geen zin heeft om kringlooplandbouw over te laten aan de markt, maar dat voor een succesvolle invulling alle betrokken partijen samen verantwoordelijk zijn.

'Het moet allemaal duurzamer in de ogen van de politiek en dan zouden we vanzelf meer moeten gaan verdienen', zegt Ormel. 'Maar zo werkt dat niet. We hebben al veel aan verduurzaming gedaan. Tot nu toe heeft dat nauwelijks extra inkomsten opgeleverd.'

Dierenwelzijn

Boeren uit Oude IJsselstreek blijven ondanks dat werken aan het verder sluiten van de kringloop. Jacco Keuper, vleesveehouder uit Megchelen, heeft voor het dierenwelzijn op zijn bedrijf onder andere gezorgd dat zijn dieren veel ruimte hebben. Dat is beloond met twee sterren van het Beter Leven-Keurmerk van de Dierenbescherming.

Op het gebied van kringloop en biodiversiteit heeft Keuper ook maatregelen genomen. Doordat de koeien op stro staan, heeft hij weinig drijfmest en doordat ze minder mals gras nodig hebben, gebruikt de vleesveehouder minder kunstmest dan is toegestaan.

Op zijn 40 hectare land heeft de ondernemer bloeiende akkerranden en verbouwt hij gras, mais, graan en voederbieten, die ook weer dienen als ruwvoer. Dat valt in de smaak. 'Als ik mijn dieren verse voederbieten voer, lijkt het net een snoepautomaat, zo dol zijn ze erop.'

Dick Brunabedrijf

Als melkveehouder is Tom Keuper, eveneens uit Megchelen, in omschakeling naar biologische bedrijfsvoering. 'Ik heb een Dick Brunabedrijf: koe eet gras.' De koeien staan veel buiten in kruidenrijk grasland met veel klaver, waarin planten als vlinderbloemigen zorgen voor stikstofbinding. Op zijn erf heeft Keuper een melktap en sinds kort kunnen particulieren op de boerderij ook zelfgemaakte kaas kopen.

Van der Vegte verwacht dat de Regio Deal Achterhoek de transitie in Oude IJsselstreek een impuls zal geven met een positief effect op familiebedrijven. 'Meer aandacht voor de omgeving is belangrijk, maar dat moet wel iets opleveren. Dat hoeft geen geld te zijn, maar kan ook bijvoorbeeld in waardering zitten.'

Boek

Een eerste stap is het boek 'Kringlooplandbouw in Oude IJsselstreek', waarin interviews staan met twaalf boeren en een toekomstvisie op de landbouw in 2050.

Het boek is uitgebracht door Theo Tiegelaar en Anne Oosterbaan, voorzitter en secretaris van de Plattelandsraad Oude IJsselstreek. 'Wij verwachten dat kringlooplandbouw de beeldvorming bij het grote publiek zal verbeteren', zegt Tiegelaar.