Kringloop vraagt om nieuw transitiemodel

Bedrijven, overheden en organisaties die voorwaarts willen met duurzaam, gezond en eerlijk voedsel, zetten de weg hiernaartoe steeds vaker op hun kompas. Die weg vraagt om nieuwe modellen voor transitie in de praktijk van alledag, zo schetst Marcel Schuttelaar van Schuttelaar & Partners.

'En stevige handvatten om een solide businesscase te ontwikkelen voor zo'n voedseltransitie. Want als de koek niet eerlijker verdeeld wordt in de keten van land tot hand, loopt ons robuust ogende voedselsysteem forse gevaren.'

Rapport

Schuttelaar weet waar hij over spreekt. Samen met Casper Zulim de Swarte, Lisa Bottema en Suzanne van der Pijll werkte de oprichter van het adviesbureau aan het rapport 'Verdienvermogen voor voedseltransitie'. Dit doen ze in opdracht van het ministerie van LNV.

'Hierin zijn kansrijke modellen uitgewerkt. Daarnaast staan er ook ervaringen in van ondernemers die al stappen hebben gezet naar een gezonder, duurzamer en eerlijk voedselsysteem', zegt Schuttelaar. Die ondernemers zijn onder meer Willem & Drees, Kipster, Livar en Zwanenberg. Denk ook aan Suikerunie met GreenProtein, supermarktketen Plus en zuivelreus FrieslandCampina die met het PlanetProof-keurmerk werkt.

Een omslag naar een maatschappij waarin duurzaam, gezond en eerlijk voedsel de norm is, is alleen mogelijk als ondernemers hier toekomst in zien. Hier schort het volgens Schuttelaar nog weleens aan.

Zakelijk succes

'Ik zie dat veel ondernemers wel een omslag willen maken naar kringlooplandbouw, maar worstelen met de vraag hoe zij hier ook zakelijk een succes van kunnen maken', vertelt Schuttelaar.

Succesvolle ondernemers in voedseltransitie denken anders na over verdienmodellen, hun waardepropositie en hoe zij innovatie kunnen inzetten in hun bedrijf. Dit ziet Casper Zulim de Swarte, senior adviseur Foodtransitie bij Schuttelaar. Het bureau ontwikkelde een routekaart voor bedrijven die de overstap naar kringlooplandbouw willen maken. 'Zij worstelen in de regel met vergelijkbare uitdagingen', stelt Zulim de Swarte.

In dit model staan innovatoren (2,5 procent) die disruptieve innovaties op de markt brengen. Deze groep wordt gevolgd door de pioniers die voortbouwen op die innovaties en de markt rijp maken voor iets nieuws (13,5 procent). Daarna komen de voorlopers (34 procent) die een innovatie pas overnemen als zij er zeker van zijn dat er een markt is. Tenslotte heb je de achterlopers (34 procent) die pas bewegen als ze daartoe gedwongen worden. En uiteindelijk de achterblijvers (16 procent) die nooit zullen veranderen.

'Meer aansluiting met voorlopers'

Zulim de Swarte: 'LNV zet heel erg in op de innovatoren aan het begin van de keten en op de 10 procent grootste bedrijven. Dat is niet de grote massa. LNV doet er wijs aan aansluiting te krijgen met de voorlopers.'

Ook wijst Zulim de Swarte op Tjibbe Joustra, de oud-LNV-man die als secretaris-generaal tussen 1987 en 2001 het landbouwministerie diende onder vijf achtereenvolgende ministers. Joustra verklaarde onlangs dat het zijn grootste fout was om in die lange periode te denken dat technische innovatie alle problemen in de landbouw wel zou oplossen.

'Ook Joustra ziet nu in dat we een systeemtransitie nodig hebben', besluit Zulim de Swarte.