Proeftuin heeft oplossingen stikstofprobleem

'Als je kijkt naar het rapport van de commissie-Remkes zie je daar onze inzet in de proeftuin in terug. Gebleken is dat er nog veel rek zit in het reduceren van stikstof vanuit het bedrijfsmanagement in de melkveehouderij. Positieve rek, welteverstaan', zegt coördinator Teus Verhoeff van PPP-Agro Advies. Hij heeft de boeren de afgelopen drie jaar begeleid.

Het programma Proeftuin Veenweiden Natura 2000 had tot doel een totale reductie van 25 procent ammoniakemissie te behalen. Uiteindelijk kwamen de proeftuinboeren daar met 22 procent heel dichtbij. De doelen zijn nog altijd haalbaar, zeker als de mengvoerbedrijven meer bewegen, volgens de projectorganisatie.

Verder is er veel geleerd, volgens Verhoeff. Vooral over de effecten van de verschillende maatregelen en de praktische inpasbaarheid in het veenweidegebied.

Mestverdunning

Verhoeff wijst op een van de maatregelen die de meeste navolging kreeg: mestverdunning. 'Mestverdunning geeft, naast een flinke reductie van ammoniak, ook een betere benutting van je mest en helpt tegen droogte. Dat zorgt ook voor betere graslandopbrengsten en dat voel je in je portemonnee. Vandaar dat deze maatregel heel breed is opgepakt', legt de coördinator uit.

Drijfmest uitrijden met een verdunning van één deel water op twee delen mest levert maar liefst 40 procent minder ammoniakemissie op.

Een ander punt is het sturen op het ruweiwitgehalte in voer, waarin veel te bereiken is. 'Dit thema is duidelijk geagendeerd binnen ons programma, maar kan nog meer opleveren', zegt Verhoeff.

Overdosis

Volgens Verhoeff is er nog veel meer te bereiken met sturen op ruw eiwit. 'De gemiddelde boer voert nog steeds een overdosis aan eiwit. De voerleveranciers doen nu nog te weinig mee. Ik ben ervan overtuigd dat ze de reductie kunnen halen.'

Dat blijkt ook wel bij de pilotbedrijven, die een ureumgehalte van 20 of lager bereikten. 'Zij laten het al zien. Als de voerbedrijven meewerken, kan ook het boerenpeloton naar die reductie toe.'

Minder eiwit in het rantsoen is vooral een kwestie van goed bedrijfsmanagement, stelt de coördinator. 'Juist daar stuurt de commissie Remkes op aan. Het vertrouwen dat de melkveehouderij een stap kan zetten in stikstofreductie hebben wij na drie jaar Proeftuin Veenweiden wel.'

Gering vertrouwen

Anderzijds is het vertrouwen in de overheid gering bij veel boeren, dat ziet ook Verhoeff. 'Wat gaan ze straks doen met de stikstofruimte die vrijkomt door de inspanningen van de agrarische sector? Wordt die direct weggegeven aan luchtvaart of woningbouw? We willen dat ons werk wat voor de sector oplevert', zegt de coördinator.

Maatregelen die in de proeftuin heel hoog scoren in praktische inpasbaarheid zijn 'beter en meer beweiden' en 'schone stalvloeren'. Voor schonere stalvloeren kunnen melkveehouders een mestrobot inzetten, wat geen ingewikkelde of grote investering is.

'Aanvankelijk kozen boeren hiervoor vanwege betere hygiëne in de stal en veiligheid voor de koe, die minder kans loopt uit te glijden', vertelt Verhoeff. 'Maar de bijvangst is minstens zo waardevol. Door de mest sneller weg te schuiven is vermenging van urine en dikke fractie minder aan de orde en blijft ammoniakvorming beperkt.'

Beter en meer beweiden

Beter en meer beweiden is volgens Verhoeff ook doeltreffend als maatregel. 'Dit kan ook heel goed in het Groene Hart. Melkveehouders hebben meestal de ruimte voor weidegang en zijn hier ook op ingesteld. Met ammoniakemissie als extra motivatie is het niet moeilijk dit een duwtje in de rug te geven.'

In het laatste jaar van Proeftuin Veenweiden werd met de casus Nieuwkoopse Plassen een nieuw onderdeel ingelast: het doormeten van de stikstofdepositie afkomstig uit de 1 kilometerzone rond Natura 2000-gebied Nieuwkoopse Plassen.

Van de circa veertig bedrijven rond het natuurgebied blijkt een top 17 te zorgen voor de helft van de depositie.

Het extra onderzoek bleek een schot in de roos, want ook Remkes stuurt aan op maatwerk in de directe nabijheid van Natura 2000-gebieden. 'Wij zijn door deze casus al een paar stappen verder en concreter dan de commissie-Remkes', vertelt Andries Middag. Hij is namens LTO Noord regio West betrokken bij de proeftuin.

'We hebben de werkelijke depositie van de bedrijven berekend op basis van cijfers uit hun Kringloopwijzer en de ligging van de percelen. Normaal wordt alleen uitgegaan van gemiddelden, maar dat kan dus preciezer.'

'Sterk argument'

Wat blijkt: 1 kilo uitgestoten ammoniak in de 1 kilometerzone heeft een zes tot acht keer zo groot effect op de natuur als de uitstoot buiten die zone. 'Dit gegeven is een sterk argument tegen generieke kortingen op de veehouderij', zegt Middag.

In die bufferzone rond het Natura 2000 gebied zouden specifieke maatregelen als minder, later of anders bemesten heel effectief zijn om de stikstofuitstoot te reduceren, bepleit Middag.

'Dat is goedkoper en zeker ook effectiever dan een kostbare en tijdrovende maatregel als het uitkopen van bedrijven. Maak liever managementafspraken met die boeren, daar kun je morgen mee beginnen', stelt de LTO Noord-man.