Landbouwsector is klaar met 'luchtfietserij' veenweide

Achtergrond Friesland Tienke Wouda 14 nov 2018 om 11:17uur

Generieke verhoging van het slootpeil om de bodemdaling in de veenweide te vertragen is een misser. Dat stellen zeven landbouwpartijen in hun alternatieve veenweideplan 'Mei beide fuotten op 'e feangrûn'. Ze willen toe naar maatwerk, een bodem- en waterplan per perceel of percelen.

Landbouwsector+is+klaar+met+%27luchtfietserij%27+veenweide

De landbouwsector presenteerde het plan dinsdag tijdens een persconferentie in Grand Café Post Plaza in Leeuwarden. Aanleiding zijn de vele plannen die over boeren heen buitelen, volgens Geart Benedictus die namens de zeven landbouworganisaties in het bestuurlijk overleg veenweide zit. De veenweidevisie zoals die in 2015 is vastgesteld door Provinciale Staten blijft echter het uitgangspunt, gaf hij aan.

'Wij komen niet aan de structuur. Maar wij merken dat de politiek zich met de uitvoering gaat bemoeien. Dan gaat het mis. De hele wereld valt over de boeren. Er ontstaan heel mooie vergezichten, maar het ontbreekt aan realiteitszin en geld. De boeren moeten erbij betrokken blijven, het gaat om boerengrond.'

Daarbij komt volgens Benedictus dat partijen nog te veel naar de veenweide in West-Nederland kijken. 'Er wordt met een 'randstedelijke bril' naar de Friese veenweide gekeken. Maar de veengrond is hier heel anders.'

Boeren hebben er een bloedhekel aan om iets voor de bühne te doen

Bouwe Bakker, landbouwadviseur uitvoeringsprogramma Veenweide in Fryslân

Nauwelijks winst voor bodemdaling

Volgens de zeven landbouwpartijen, die 95 procent van de boeren in Friesland vertegenwoordigen, levert de slootpeilverhoging waar Wetterskip Fryslân en provincie Fryslân op aandringen nauwelijks winst op voor de bodemdaling.

'Ons landschap en de koe in de wei zijn ons lief. Boeren hebben er een bloedhekel aan om iets voor de bühne te doen. Met verhoging van het slootwaterpeil bereik je stomweg niets', gaf landbouwadviseur Bouwe Bakker namens de zeven landbouwpartijen aan op een aansluitende bijeenkomst van Places of Hope.

Daar kwamen honderd belangstellenden op af, onder wie een groot aantal boeren, medewerkers van provincie, Wetterskip, natuurorganisaties, gemeenten en rijk, maar ook politici.

Negatief effect op buffercapaciteit

Een stijging van het slootwaterpeil heeft bovendien een negatief effect op de buffercapaciteit. 'Bij boeren ontbreekt draagvlak voor verhoging van het peil, omdat het geen effect heeft op het bodemvocht en de grondwaterstanden en daarmee op het beperken van bodemdaling door veenoxidatie met CO2-uitstoot.'

Om de bodemdaling te beperken en de CO2-uitstoot te reduceren, moet er worden gestuurd op bodemvocht, grondwaterstanden, grondbewerking en bodemprocessen die oxidatie en CO2-uitstoot beïnvloeden. Dit is een van de belangrijkste boodschappen van de partijen.

Het zorgt voor minder schade aan de infrastructuur en funderingen, betere groeiomstandigheden van de gewassen, efficiëntere benutting van mineralen uit mest en het levert minder nat- en droogteschade op.

Verminderde uit- en afspoeling

Hierdoor vermindert de uit- en afspoeling naar het oppervlaktewater en grondwater, is de verwachting van LTO Noord, Agrarische Jongeren Friesland, Het Friesch Grondbezit, Nederlandse Melkveehouders Vakbond, Federatie Polderbelangen Friesland, Feriening Biologyske Boeren Fryslân en Kollektievenberied Fryslân.

Hiervoor is de inzet van bodem- en wateradviseurs nodig, waarschuwde Bakker. 'We weten nog maar heel weinig over de bodem.'

Door drainage kan volgens de partijen de bodemdaling worden vertraagd. © Persbureau Noordoost

Doorontwikkeling van teeltsystemen

Bij een bodemdaling van meer dan een halve centimeter per jaar op een veenpakket van minimaal 80 centimeter wil de landbouw aan de slag. In die gebieden is op perceelsniveau maatwerk nodig door onder andere het analyseren van de mate van bodemdaling, het optimaliseren van bodem en bodembeheer en het doorontwikkelingen van teeltsystemen.

Dit bodem- en waterplan moet inzicht geven in het aanleggen van drainage en infiltratiemogelijkheden, verbetering van de bodemconditie, verbetering van de samenstelling van de grasmast en dergelijke.

Om de grondwaterstanden en bodemvocht te meten, willen de partijen dat boeren in het veenweidegebied ook mee kunnen doen aan Boeren meten Water van LTO Noord en Acacia Water, samen met onder andere Wettterskip Fryslân. Boeren kunnen dan meerdere peilbuizen plaatsen. Zo ontstaat een netwerk dat op peilvakniveau de grondwaterstand en bodemvocht meet.

Meer nodig dan onderzoek

Er is meer nodig dan onderzoek, gaf ook projectcoördinator in It Lege Midden Lenneke Büller aan, zoals ruilverkaveling 2.0, een grondbank en geld. In een peilvak van zo'n 1.000 hectare bij Aldeboarn experimenteren boeren met peilbeheer.

'Er zijn extreme verschillen. Bij sommige bedrijven is de huiskavel nat. Compensatie hiervoor ontbreekt nog. Compenseren door middel van grond is onmogelijk. Dat knijpt. Het maakt het extra zuur dat boeren nog betalen voor de ruilverkaveling die instak op diepontwatering, terwijl hen nu wordt gevraagd het peil te verhogen. Als een boer niet voelt dat hij serieus wordt genomen door de overheid, dat ze hem wat bieden, dan blijft het stil.'

Hartenkreet richting overheid

Ook melkveehouder uit Scherpenzeel en bestuurder Jaap Formsma van Agrarische Jongeren Fryslân deed namens de jonge boeren in de Grote Veenpolder, een gebied van 2.300 hectare, een hartenkreet richting overheid en andere betrokken organisaties.

'Veen is ontzettend weerbarstig. We moeten ermee leren werken. Ga kijken hoe het zich gedraagt. De transitie is nodig, dat aanvaarden we. We hebben feiten nodig, we hebben niets aan luchtfietserij. Dat kost tijd en ruimte. Zorg dat je met boeren in gesprek blijft. Ik hoop dat de grote veenpolder mijn Place of Hope blijft.'

18.000 hectare drainage en infiltratie

De landbouwpartijen verwachten dat de bodemdaling op ongeveer 18.000 van de 25.000 hectare met drainage en infiltratie kan worden beperkt. De oxidatie van het veen zal jaarlijks kunnen worden beperkt met 0,5 centimeter. De helft van de 18.000 hectare kan via onderwaterdrainge worden gestuurd op slootpeil, de andere helft op aparte putten. Dit komt volgens Wageningen University & Research overeen met 10 ton CO2 per hectare, in totaal dus 180.000 ton CO2. Op zo'n 6.000 tot 6.500 hectare zullen geen maatregelen nodig zijn of deze niet zullen renderen, omdat bijvoorbeeld de bodem nauwelijks daalt. Voor 500 tot 1.000 hectare is geen gewenste doelrealistatie te bereiken, vervangende landbouwgrond zal nodig zijn. Dit areaal kan na afwaardering met behoud van landbouwfunctie dienen als waterbuffer. En voor zover mogelijk kan de 500-1.000 hectare ook dienen als plasdras voor weidevogels. Deze afgewaardeerde grond is goed voor 10.000 tot 20.000 ton C02.