Kamer moet fosfaatvoorstel repareren

Nu het wetsvoorstel van staatssecretaris Martijn van Dam (EZ) bij de Tweede Kamer ligt, komt ook de kritiek naar buiten. Samen met Wiebren van Stralen, LTO-beleidsadviseur Mest en Milieu, zet Nieuwe Oogst een aantal onderdelen op een rijtje die volgens LTO Nederland en sommige oppositiepartijen verbetering behoeven.

'Sommige punten zijn voor de wetgever bijzaak, maar voor de boer zijn het hoofdzaken. Het gaat hierbij om de concrete gevolgen voor het dagelijkse werk op het boerenbedrijf die ingevuld moeten worden.'

Maximale afroming

Van Dam geeft in het wetsvoorstel geen garantie dat Nederland bij de voorgenomen generieke korting van 4 tot 8 procent weer onder het fosfaatplafond uitkomt. Hij houdt de deur naar een hogere korting open. Pas medio 2017 wordt bekend welk percentage voldoende is.

LTO-vakgroepvoorzitter Kees Romijn houdt Van Dam aan de maximale 8 procent. 'Heeft hij meer nodig, dan moet dat maar uit de 10 procent afroming bij overdracht komen.'

Compensatie grondgebonden

In de Tweede Kamer klonk tijdens een eerder debat de oproep om grondgebonden en biologische bedrijven geheel te compenseren voor de generieke korting. Ondanks een aangenomen motie hierover doet Van Dam hierover in het wetsvoorstel geen definitieve toezegging.

Hij laat dit afhangen van de hoogte van de generieke korting die uiteindelijk nodig is. Wel introduceert hij een nieuw begrip: melkveefosfaatruimte. Dit is het verschil tussen de fosfaatproductie op 2 juli 2015 en de plaatsingsruimte voor fosfaat op de grond die is opgegeven op 15 mei 2015.

Streng op knelgevallen

De ruimte om knelgevallen tegemoet te komen is in het wetsvoorstel aanmerkelijk kleiner dan in de brief die Van Dam in maart naar de Kamer stuurde. Toen vielen hier ook boeren onder die op de peildatum nog in een opstartfase zaten of gebonden waren aan onomkeerbare financieringsverplichtingen.

Deze situaties staan nu niet meer in het wetsvoorstel, omdat dit moeilijk af te bakenen zou zijn. Nu gelden alleen ziekte van de boer of het vee of tijdelijke leegstand door bijvoorbeeld bouwwerkzaamheden of brandschade als reden om voor de knelgevallenregeling in aanmerking te komen. Van Stralen noemt het wetsvoorstel 'zeer streng' richting knelgevallen.

In- en uitscharen

Bij de toekenning van fosfaatrechten gaat het wetsvoorstel uit van het feitelijke houderschap van dieren. Daarbij is bepalend waar ze op de peildatum in de wei of op stal stonden. Wie de feitelijke eigenaar is van het vee is daarbij ondergeschikt. Voor jongvee dat was uitbesteed gaan de fosfaatrechten dus naar het opfokbedrijf.

Ruimere inzet fosfaatbank

Van Dam wil de fosfaatbank, die op den duur – nadat de sector weer onder het fosfaatplafond zit – fosfaatrechten gaat herverdelen, alleen openstellen voor grondgebonden bedrijven. LTO vindt dat er ook naar deze pot gekeken moet worden voor overbrugging bij bedrijven die in de problemen komen doordat ze niet (meer) onder de knelgevallenregeling vallen.

Lease en verhuur

Bij iedere lease- of verhuurtransactie roomt de overheid 10 procent af als de fosfaatrechten naar de huurder/leaser gaan. Bij terugkeer naar de eigenaar gebeurt dit niet. LTO ziet liever een regeling waarbij dit afromingsvrij en flexibel in te zetten is om aan het eind van het jaar tekorten aan te vullen.

'Als je het tien jaar verleased zoals in het wetsvoorstel, zijn je fosfaatrechten op', aldus Van Stralen, die veel discussie voorziet hierover. 'Als je voor 100 procent betaalt, wil je niet 90 procent van de rechten ontvangen.'

Varkens- en pluimveerechten

In het wetsvoorstel houdt Van Dam de mogelijkheid open om de productierechten van varkens- en pluimveehouders op termijn uit te wisselen met fosfaatrechten.

Van Stralen benadrukt dat er dan er eerst nog wel een algemene maatregel van bestuur nodig is om dit daadwerkelijk mogelijk te maken. Hierin worden dan de voorwaarden voor de uitruil vastgelegd. Bovendien is een fiat van de varkenshouderij nodig en daar ziet het niet naar uit.