Aanpak kwelwater maandag van start

Samen met voorzitter Jan Bolscher staat Ter Braak boven op de dijk langs de zijtak van het Twentekanaal. Als er een binnenvaartschip voorbij vaart, verdwijnt de boerderij aan de overkant van het water uit beeld.
‘Het is hier net als een polder; de grond ligt lager dan het waterpeil’, schetst Ter Braak de situatie. Het gaat om de percelen langs het kanaal tussen de A1 en A35, ter hoogte van Bornerbroek. Een traject van ongeveer 5 kilometer.
‘Wat dat betreft is het een geluk bij een ongeluk dat er veel speelt in dit gebied’, zegt Bolscher. Dan doelt hij onder andere op de landinrichting, waar gemeenten, provincie Overijssel en DLG bij betrokken zijn. ‘Daar hoort ook een inventarisatie bij hoe droog of nat de grond is. Als het veel natter is dan waarvoor je het op papier hebt staan, dan kun je elkaar helpen. Op die manier kun je een vuist maken en tegen Rijkswaterstaat zeggen: ‘Jullie veroorzaken het probleem.’’
Tegelijkertijd speelt de aanleg van De Doorbraak. Deze nieuwe watergang wordt aangelegd om Almelo te vrijwaren van wateroverlast en zal halverwege volgend jaar volledig stromen. Op verzoek van LTO Noord Almelo zijn er door het waterschap peilbuizen geplaatst.
De Doorbraak kruist het kanaal juist op de plek waar de kwel het ergste is. De peilbuizen moeten de effecten van de nieuwe watergang meten. ‘De Doorbraak gaat heel veel water afvoeren. Wij willen niet in grondwaterstand achteruitgaan’, stellen Bolscher en Ter Braak.

Water op het maaiveld

Na het volledig uitbaggeren van het kanaal laten de peilbuizen een stijging zien. ‘Na 2010 stond het water op sommige plekken op het maaiveld’, aldus Bolscher. Daarnaast krijgt het bestuur signalen van leden over sloten die jaarrond vol staan, terwijl die anders droog staan en grond dat in het voor- of najaar niet bewerkt kan worden omdat het te nat is.
In eerste instantie wordt gedacht aan De Doorbraak als oorzaak. ‘Het was een strijd van twee jaar wie nu de kwel veroorzaakte’, zegt Bolscher. Rijkswaterstaat verwachtte dat na het baggeren binnen drie jaar natuurlijk herstel van de waterremmende sliblaag zou optreden. Dat gebeurde alleen niet. Het bestuur blijft aan de bel trekken bij beide overheden.
Na onderzoek ontdekt Rijkswaterstaat dat door het baggeren de sliblaag te dun is geworden, waardoor kanaalwater kan wegvloeien. Daardoor ontstaat kwel. Samen met het waterschap en LTO Noord Almelo worden daarna enkele informatieavonden gehouden en is er regelmatig overleg over (tijdelijke) oplossingen.
‘Het LTO-bestuur heeft voor ons goed duidelijk en inzichtelijk gemaakt welke problemen er lagen en wat de belangen zijn’, vertelt Yvonne Kuypers, relatiemanager en projectmanager kwel bij Rijkswaterstaat.
Toen de oorzaak eenmaal duidelijk was, hadden Rijkswaterstaat, het waterschap en LTO één gezamenlijk doel: ‘De problemen van de boeren zo snel mogelijk oplossen’, stelt Kuypers. ‘In het begin was het nog wat zoeken in de samenwerking. Inmiddels lichten we LTO als eerste in, omdat zij vanuit hun doelgroep nog eventuele aanvullingen kunnen doen. Het is een prettige samenwerking geworden, echt een aanwinst. Wanneer we in de toekomst iets constateren, ligt het pad er, zoeken we elkaar direct even op.

Extra sloten

Als tijdelijke oplossing worden er onder meer extra sloten gegraven, bestaande sloten vaker onderhouden en stuwen verlaagd. ‘‘Sloten worden nu drie à vier keer per jaar schoongemaakt, zodat het water beter weg kan’, ziet Bolscher. ‘De ergste natte stukken zijn opgehoogd, maar dat is niet de oplossing voor het hele gebied.’ Ook kunnen boeren een schadevergoeding indienen.
Dit alles haalt de oorzaak niet weg. In eerste instantie vraagt Rijkswaterstaat om clementie omdat de vaargeul in het kanaal over enkele jaren breder en dieper wordt gemaakt. Een nieuwe kleilaag aanbrengen zou dubbel werk en extra kosten beteken. In december 2014 presenteren Rijkswaterstaat en het waterschap een alternatief plan. Het blijkt mogelijk om alvast een kleilaag aan te brengen, die hergebruikt kan worden bij verruiming of andere werkzaamheden. Door de extra kleilaag moet het grondwater zakken naar het niveau dat normaal is voor het gebied (zie kader).
‘Met die kleilaag zou direct na de bouwvak worden begonnen’, zegt Bolscher, die merkt dat je er als bestuurder bovenop moet blijven zitten. Nu wordt er dus komende maandag begonnen. Op 8 december is er een informatieavond in ‘t Maatveld in Bornerbroek.

Waterpeil van 2001

‘In Twente zijn we nog wel van ‘eerst zien, dan geloven’’, zegt Ter Braak. ‘Onze insteek blijft dat het waterschap het probleem maar moet oplossen. Waar het water vandaan komt, maakt ons niet uit als, het maar wordt weggevoerd. Afspraak is dat het op het waterpeil van 2001 komt. Dat is ruim onder de bouwvoor, zodat je je land kunt bewerken.’
Behalve met Rijkswaterstaat blijft het bestuur daarvoor in overleg met het waterschap. ‘We hadden al heel lang met het waterschap discussie over betere afwatering’, vertelt Bolscher. ‘Met De Doorbraak krijgen we niet meer dan de zekerheid dat het niet slechter wordt. Dat is niet voldoende. Dat is een strijd die nog gaande is.’